By
İLKE Vakfı Eğitim Siyasetleri Araştırma Merkezi (EPAM) Eğitim İzleme Raporu 2024 raporunu yayımladı. Raporda, Türkiye’deki öğrencilerin ferdi motivasyon alanında sergilediği güçlü istikametleri ortaya koyuldu. Rapora nazaran, kararlılık ve kendine itimat alanında OECD ülkeleri ortasında birinci sırada yer alan Türkiye, merak hissinde ikinci, azim endeksinde ise üçüncü oldu. Öğrencilerin hayal gücü ve maceraperestlik skorları da OECD ortalamasının üzerinde ölçüldü.
Raporda bu bulguların, Türk öğrencilerin öğrenmeye açıklık, maksada bağlılık ve ferdî gelişim potansiyelinin yüksek olduğunu gösterdiği lisana getirildi. EPAM Yöneticisi Doç. Dr. Ayhan Öz, konuyla ilgili şu değerlendirmeyi yaptı:
“Öğrencilerimizde yüksek bir ferdî motivasyon gözlemliyoruz. Lakin bu potansiyelin muvaffakiyete dönüşebilmesi için okul ortamının da destekleyici olması gerekiyor. Eğitim siyasetleri artık yalnızca bilgi transferine değil, duygusal istikrara ve toplumsal bağa da odaklanmalı.”
‘AİDİYET DUYGUSU GERİLİYOR, TOPLUMSAL ZORBALIK YÜKSELİYOR’
Raporda dikkat çeken bir öteki başlık ise öğrencilerin okula aidiyet hissindeki gerileme oldu. PISA 2022 datalarına nazaran Türkiye, aidiyet endeksinde 42 ülke ortasında 41’inci sırada yer aldı. Öğrencilerin okula duygusal bağ kurmakta zorlandığı, bu durumun bilhassa pandemi sonrası devirde belirginleştiği belirtildi.
Ayrıyeten, öğrenciler ortasındaki zorbalık biçimi de değişiyor. Fizikî zorbalık cinsleri azalırken, dışlanma ve alay edilme üzere ruhsal zorbalık tiplerinde artış gözlemlendi. Raporda bu durumun, okul ikliminde toplumsal güvenlik hissinin zayıfladığına işaret ettiği belirtildi. Bununla birlikte, öğrencilerin hislerle baş etme marifetleri de zayıf düzeyde. Türkiye, his denetiminde 32 ülke ortasında 28’inci sırada, gerilime dayanıklılıkta ise 30 ülke ortasında 16’ncı sırada yer aldı.
ÖĞRETMENLİKTE EN SÜRATLİ İSTİHDAM ÖZEL EĞİTİMDE
Eğitim İzleme Raporu 2024’te mezun istihdamına dair datalar de dikkat çekiyor. TÜİK verilerine göre, eğitim fakültesi mezunları ortasında en süratli iş bulanlar özel eğitim öğretmenleri oldu. Ortalama 4,2 ayda iş bulan bu kümesi, İngilizce öğretmenliği (7,7 ay) ve DKAB öğretmenliği (8,8 ay) takip etti.
Kayıtlı istihdam oranlarında da özel eğitim öğretmenliği yüzde 96,2 ile dorukta yer alıyor. Sınıf öğretmenliği (yüzde 90,9) ve elektrik öğretmenliği (yüzde 92,8) üzere alanlar da yüksek oranlara sahip. Buna karşılık toplumsal bilgiler, biyoloji ve Fransızca öğretmenliği mezunlarında bu oran yüzde 65’in altında belirlendi.
Doç. Dr. Ayhan Öz, bu tabloyu şu sözlerle değerlendirdi:
“Eğitim fakültesi mezunlarının iş bulma dataları bize arz-talep istikrarının bozulduğu kimi alanları da işaret ediyor. Siyaset yapıcıların, hem öğretmen yetiştirme sürecini hem de istihdam planlamasını bu bilgiler ışığında tekrar gözden geçirmesi gerekiyor.”
Rapora nazaran, 2024 yılı prestijiyle eğitime ayrılan toplam bütçe 1,6 trilyon TL’yi aştı. Bu meblağ, 2023’e nazaran nominal olarak yüzde 150’den fazla bir artışı tabir ediyor.
Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) bütçesi 1,09 trilyon TL’ye ulaşırken, YÖK ve üniversitelere ayrılan kaynaklar yüzde 157, ÖSYM bütçesi ise yüzde 203 artış gösterdi. Bu artışlarla birlikte eğitimin merkezi idare bütçesindeki hissesi da yükseldi; MEB bütçesinin GSYH’ye oranı 2023’te yüzde 1,64 iken 2024’te yüzde 2,65’e çıktı. Raporda, bu artışın sırf finansal değil, stratejik manada da kıymetli olduğu belirtildi. Bilhassa yükseköğretime yapılan yatırımların altyapı, akademik takım ve Ar-Ge alanlarına yönlendirilmesi, eğitim kalitesini direkt etkileyen bir dönüşüm olarak bedellendiriliyor. Üniversitelere 2024’te yalnızca yatırım bütçesi olarak 35,5 milyar TL kaynak aktarıldı.
EPAM, bu gelişmeleri Türkiye’nin eğitimde ‘nicelikten niteliğe geçiş’ sürecinin bir göstergesi olarak yorumladı. Eğitim siyasetlerinin yalnızca öğrenci performansına değil, eğitim ortamlarının güçlendirilmesine ve öğretim altyapısının kalitesine odaklanması gerektiği tabir edildi.
