By Güney Afrika’da terk edilmiş bir altın madeninde altı ay yeraltında yaşayıp çalışan Jonathan için bu mühlet içinde en zorlayıcı şey, çocuklara yapılan makus muameleye şahit olmaktı.
Hak savunucularına nazaran, madenlere indirilen çocuklar ucuz iş gücünün yanında cinsel istismar için de kullanılıyor.
20’li yaşlarının sonlarındaki Jonathan, kullanılmayan madenlerden birinde çalışarak, para kazanma kanısıyla Güney Afrika’ya göç etmişti.
Ülkede artık ekonomik getirisi kalmadığı gerekçesiyle çok sayıda kapatılmış maden var.
Kaçak madencilik kesimini yöneten hata çetelerinin ziyan vermesinden korktuğu için soyismini açıklamıyoruz.
Bu madenlerde gençlerin neler yaşadığına ait detaylar, geçen yılın sonlarında Stilfontein’deki bir madene yapılan polis baskını ile ortaya çıktı. Madende yasadışı biçimde çalıştırılan onlarca madenci öldü.
Jonathan, bedenini harap eden sıcağı, uzun çalışma saatleri ile sonlu yiyecek ve yattığı yerle ilgili detayları kararlı bir sesle anlatıyor.
Ancak asıl aklından çıkmayanın madende reşit olmayan madencilerin yaşadıkları olduğunu söylüyor.
“Bu çocukları görürdüm madende, aslında 15, 17 yaşında ergenlerdi bunlar.
“Bazıları onlardan faydalanıyordu. Bu durum korkutucuydu ve rahatsız oluyordum.”
Jonathan, çocukların başka birtakım madenciler tarafından altın verme vaadiyle tecavüze uğradığını anlatıyor.
“Eğer çocuk paraya muhtaçsa, bu riski göze alır” diyor.
Jonathan çocuk çalışanların müdafaa emelli olarak birtakım madenci kümelerine yanaştıklarını, fakat o madencilerin de “şartlı” müdafaa sağladığını söylüyor.
Çocuklar verilen misyonları vaktinde tamamlayamazsa da cinsel istismara uğruyordu.
Jonathan, çalıştığı madendeki çocukların tamamının yabancı olduğunu ve neye bulaştıklarının farkında olmadıklarını anlatıyor.
Maden araştırmacısı ve hak savunucusu Makhotla Sefuli anlatılanları destekliyor.
Suç çetelerinin Güney Afrika’daki yasadışı madencilik bölümünde çalışmak üzere çocukları bilhassa maksat aldığını söylüyor.
Birçoğu komşu ülkelerden kaçırılıyor ve sisteme sokuluyor. Kanunlara uygun işleyen madencilik kesiminde çalışma vaadiyle kandırılıyorlar.
Sefuli, “Güney Afrika’ya vardıklarında pasaportlarına el konuluyor. Bu küçük çocukların istismara uğradığı herkesçe biliniyor” diyor.
BBC, kaçak işletilen iki madende çalışmış madencilerle konuştu. Bu şahıslar, çocukların yer altında istismar edildiğini gördüklerini anlattı.
Tshepo (gerçek ismi değil), yaşça ileri erkeklerin genç çocukları yeraltında kendileriyle seks yapmaya zorladığını gördüğünü söylüyor.
Yer altında yaşananlara şahit olan Tshepo, kimi çocukların sadece cinsel istismar emelli olarak işe alındığını anlatıyor. Madenlerde bundan para elde edildiğini söylüyor.
İstismarın çocukları derinden etkilediğini de ekliyor:
“Davranışları değişiyor ve itimat problemleri yaşıyorlar. Onlara yaklaşmanızı istemiyorlar zira artık kimseye güvenemeyeceklerini düşünüyorlar”
Güney Afrika’nın yasadışı madencilik kesimi, geçen yıl Stilfontein’deki altın madeninde yaşananlar sonrası milletlerarası manşetlere çıktı.
Hükümet 2024’te Güney Afrika iktisadına 3,2 milyar dolar ziyan veren yasadışı madenlere karşı bir uğraş başlattı.
Aralık 2023’te Vala Umgodi (Deliği Kapatma) ismi verilen bir operasyon başlattılar. Gaye madenleri yöneten çeteleri mağlubiyete uğratmaktı.
Polis madencileri dışarı çıkmaya zorlamak için Stilfontein madenine giren yiyecek ve su ölçüsünü sınırladı.
Yetkililer içeridekilerin tutuklanma kaygısıyla dışarı çıkmayı reddettiklerini söyledi.
‘Sesi olmayan’ çocuklar
Kısa mühlet sonra madenin içinden kurtarılmak için yalvaran onlarca bir deri bir kemik kalmış erkeklerin imajları gelmeye başladı. Birebir manzaralarda ceset torbaları da vardı.
Sonunda bir mahkeme yetkililere içeridekilere yardım etme talimatı verdi.
Madenden çok sayıda çocuk yaşta kişi çıktı. Üzerlerinde kimlik dokümanları olmadığı için yetkililer yaşlarını belirlemek için test yaptı.
Stilfontein’deki madencilerin 31’inin çocuk olduğu doğrulandı.
Çocukların tamamı Mozambik uyrukluydu ve Kasım ayında 27’si ülkelerine geri gönderildi.
Save the Children örgütünün Güney Afrika temsilcileri, madenci çocuklar ile yetkililer ortasındaki konuşmalara tercümanlık yaptı.
BBC’ye konuşan yardım kuruluşunun yöneticisi Gugu Xaba, “Travma geçiriyorlardı. Ortalarında oburlarının cinsel istismara uğradığını görenler vardı. Yalnızca oradan çıkamayacakları hissi bile o çocukları zihinsel olarak mahvetti” diyor.
Yetişkin madencilerin onlarla ilgileniyormuş üzere davranarak istismara başladığını anla Xaba, çocukların yetişkinlere cinsel hareketlerde bulunmaya zorlandığını ve günlerce tecavüze uğradıklarını aktarıyor.
Vakıf yöneticisi Xaba, kimi yetişkinlerin istismar ettikleri “üç yahut dört çocuk olduğunu” tespit ettiklerini de anlatıyor.
Xaba, maden çetelerinin çocukları daha kolay istismar edildikleri ve daha ucuz oldukları için tercih ettiğini söylüyor:
“Sesi duyulmayan bir çocuğu aşağı indirmek daha kolay” diyor.
Finansal olarak sömürülmenin ötesinde, çocukları bilhassa cinsel istismar için işe alan çeteler olduğunu da anlatıyor.
Birçok kaçak madenci aylarca yeraltında kalıyor ve nadiren yüzeye çıkıyor. Onlara muhtaçlık duydukları her şeyi sağlamak için yeraltında pazarlar oluşuyor.
“Çocukların birçok seks kölesi olarak kullanılmak üzere kaçırılıyor” diyen Xaba, içeride parayla ilgilenen şahısların olduğunu, bunun da çocukların ticari hedefli istismar edildiğini gösterdiğine işaret ediyor.
BBC, Güney Afrika polisine cinsel taciz savlarına ait rastgele birinin suçlanıp suçlanmayacağını sordu.
Sorularımıza cevap verilmedi.
Stilfontein madencilerinin davası üzerinde çalışan bir kişi, çocukların birçoklarının tabir vermek istemediğini söyledi.
Bu ortada ülkede kaçak madencilik sanayisi gelişmeye devam ediyor.
Ülkede 6 bin civarında bu formda maden olduğu düşünülüyor. Bu da binlerce savunmasız çocuğun risk altında olduğu manasına geliyor.
