By Ege Üniversitesi (EÜ) Birgivi İlahiyat Fakültesi tarafından düzenlenen “İzmir’de İlmî ve Kültürel Hayat -I- (14-16. yy.)” sempozyumu kapsamında “İzmir’e 14-16. Yüzyıllardan Bakmak” bahisli açılış konferansı gerçekleştirildi. EÜ Kültür ve Sanat Evi’nde yapılan konferansı, emekli öğretim üyesi Prof. Dr. Mehmet Şeker verdi.
EÜ Devlet Türk Musikisi Konservatuvarı öğretim elemanı Arş. Gör. Yakup Selim Şenel’in tambur dinletisiyle başlayan programa, Bornova Kaymakamı Muzaffer Şahiner, EÜ Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Mehmet Ersan, Birgivi İlahiyat Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Muhammet Hanefi Palabıyık, Prof. Dr. Mehmet Şeker’in yanı sıra akademisyenler ve öğrenciler katıldı.
“Anadolu’da birinci Türkçe eserler Aydınoğulları periyodunda yazılmıştır”
Aydınoğulları Beyliği’nin Batı Anadolu’daki en değerli beyliklerden biri olduğunu belirterek konuşmasına başlayan Prof. Dr. Mehmet Şeker, “Kısa müddette bölgelerinde kabul gören Aydınoğulları, Birgi, Tire ve Ayasuluk üzere merkezlerde cami, medrese, mekteb-i sibyân, dârül-huffâz ve zâviyeler inşa ederek hem ilmî faaliyetlerin gelişmesine hem de bölgenin imarına büyük katkı sağlamıştır. Aydınoğulları Beyliği’nin ilim erbabına verdiği paha çok büyüktür. Başta Aydınoğlu Mehmet Bey olmak üzere beyliğin başka yöneticileri, ilim adamlarına yakınlık göstermiş; onların bölgeye yerleşip rahatça ilmi faaliyetlerde bulunmaları için gerekli ortamı sağlamışlardır. Bu sayede birçok âlim ve pir bölgeye yerleşmiş, kültürel gelişime büyük katkı sunmuştur. İbn Melek’in yanı sıra Hacı Paşa, Hâkim Rahmet ve Şihâbuddin Sivâsî üzere kıymetli müellifler burada eser vermiştir. Anadolu’da yazılmış birinci Türkçe kitaplar ortasında yer alan bu yapıtların Aydınoğulları coğrafyasında yazılmış olması, onları kültür tarihimiz açısından daha da değerli kılıyor. Hacı Paşa’nın tıbba dair yapıtlarının yanında tefsir, tasavvuf, mantık ve kelâm üzere alanlardaki çalışmaları, onun devrinin önde gelen alımlarından biri olduğunu gösteriyor” dedi.
Tıp alanında da Hacı Paşa’nın kıymetli yapıtlarından farklı, bu alanda eser veren kıymetli alımlarında bulunduğunu vurgulayan Prof. Dr. Şeker, “Bu isimlerden biri de Hakim-Hekim Bereket’tir. Hakkında çok az bilgiye sahip olsak da Aydınoğlu Mehmet Bey vaktinde bölgeye göç ettiği ve Arapça ile Farsçayı âlâ bildiği anlaşılmaktadır. ‘Tuhfe-i Mübârizî’ isimli yapıtında, İbn Sina’nın ‘Kanun’undan faydalanmakla birlikte kendi deneyimlerini de katarak hijyenik açıdan değerli bilgiler sunmuştur” diye konuştu.
“Aydınoğulları kültür tarihimizde kıymetli bir yere sahip”
Aydınoğulları Beyliği’nin sadece kendi devirlerinde değil, Türk kültür tarihine bıraktıkları yapıtlarla de ehemmiyet taşıdığını vurgulayan Prof. Dr. Mehmet Şeker, “Batı Anadolu’da karar süren Aydınoğulları, bölgenin Türkleşmesi ve İslamlaşmasında tesirli olmuş, Türkçeye hizmet etmiş, yalnızca temel İslam bilimlerinde değil, farklı alanlarda eser veren alımları de desteklemiştir” dedi.
Prof. Dr. Şeker, Aydınoğulları döneminde kurulan ilim kuruluşları ve yetişen âlimlerin tanınmasının değerli olduğunu, lakin kültürel mirasın sağlıklı anlaşılması için yalnızca bu beylikle hudutlu kalınmaması gerektiğine ve öteki beyliklerin de incelenmesi ve bilhassa Osmanlılarla birleşen yapılar üzerinden ilmi hayatın gelişiminin takip edilmesi gerektiğini ve bu çerçevede, Beylikler devriyle ilgili çalışmaların teşvik edilip desteklenmesi gerektiğini söz etti.
“Aydınoğulları periyodu, ilmi ve kültürel istikametiyle ayrıyeten incelenmeli”
Aydınoğulları periyodunun Anadolu’nun ilmi ve kültürel tarihindeki yerine dikkat çeken Prof. Dr. Şeker, “Bu periyot, sırf siyasi değil, kültürel ve ilmî bakımdan da varlıklı bir devirdir. Aydınoğulları, Anadolu’nun Türkleşmesi ve İslamlaşmasında kıymetli rol oynamış; temel İslam ilimlerinin yanı sıra farklı alanlarda da eser veren âlimleri desteklemiştir. Lisan ve ilim açısından Türkçe ’ye de hizmet etmiş bir beylik olarak, kültür tarihimize yaptıkları katkılar bakımından bu periyodun ayrıyeten incelenmesi gerektiğini düşünüyorum. Aydınoğulları’nın sadece kendi devirlerinde değil, Osmanlı himayesine girdikten sonra da ilmî faaliyetlerini sürdürdü. Bu istikametiyle Aydınoğulları zamanının, ilmi ve kültürel bedelleriyle ön plana çıkan, özel bir periyot olduğunu söyleyebiliriz. Hatta bu sempozyuma ‘Aydınoğulları Periyodunda İlmi ve Kültürel Hayat’ başlığı verilmesi de epeyce manalı olurdu” diye konuştu.
Konuşmanın ardından Birgivi İlahiyat Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Muhammet Hanefi Palabıyık, sunumunu gerçekleştiren emekli Prof. Dr. Mehmet Şeker ve Arş. Gör. Yakup Selim Şenel’e “Teşekkür Belgesi” takdim etti.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
