By Türkiye’nin büyük ehemmiyet verdiği Türk Devletleri Teşkilatı’nın (TDT) üç kıymetli üyesinin Kıbrıs Cumhuriyeti ile diplomatik münasebet tesis edip büyükelçi ataması, Ankara’nın Kıbrıs siyasetini etkileyecek kıymetli bir adım olarak görülüyor.
Kazakistan, Türkmenistan ve Özbekistan, Avrupa Birliği (AB) ile 4 Nisan’da gerçekleştirdikleri tepede, sırf Türkiye’nin tanıdığı “Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti”nin kurulmasını kınayan ve devletlere tanımama daveti yapan BM Güvenlik Kurulu’nun 541 ve 550 sayılı kararlarına da bağlı kalacaklarını açıkladılar.
Son gelişme, Kıbrıs sorunu konusunda büsbütün farklı durumda olan Türkiye ve AB çekişmesinde Brüksel ve Kıbrıs Cumhuriyeti lehine bir süreci işaret ediyor.
Türkiye ve Türk tarafının son devirde güçlendirdiği Kıbrıs problemine “iki devletli çözüm” fikrinin ziyan gördüğü de kaydediliyor.
Kuzey Kıbrıs lideri Ersin Tatar, Türk devletlerinin “Rum tarafıyla ilişkileri” konusunda daha dikkatli olması gerektiğini söyledi.
Kıbrıs Cumhuriyeti’nde büyükelçilik açma kararını birinci açıklayan ülke Kazakistan oldu.
Ocak ayında bu taraftaki kararını ilan eden Kazakistan ile Kıbrıs Cumhuriyeti, birebir ayın sonlarında karşılıklı büyükelçi atamasını gerçekleştirdiler ve büyükelçilik binası açma konusunda da uzlaştılar.
Özbekistan ise Kazakistan’dan bir ay evvel Aralık 2024’te İtalya’daki büyükelçisini Kıbrıs Cumhuriyeti’ne akredite büyükelçi olarak ilan etti.
Kıbrıs Cumhuriyeti ile 1997 yılında diplomatik alaka tesis eden Özbekistan, böylelikle birinci kere bu ülkeye büyükelçi atamış oldu.
Türkmenistan da İtalya Büyükelçisi’ni 31 Mart itibariyle Kıbrıs Cumhuriyeti’ne akredite büyükelçi olarak atayarak bu tarafta birinci adımını attı.
Tarafsız bir dış siyaset izleyen Türkmenistan, TDT’de gözlemci üye statüsünde.
4 Nisan AB – Orta Asya zirvesi
Üç değerli Orta Asya ülkesi, Kıbrıs Cumhuriyeti’ne büyükelçi atama adımlarını 3-4 Nisan’da düzenlenen AB-Orta Asya başkanlar doruğundan çabucak evvel tamamladı.
İlk sefer gerçekleştirilen ve taraflar ortasında kurumsal, ekonomik ve ticari alakaların temellerinin atıldığı tepe Özbekistan’ın Semerkant kentinde yapıldı.
Özbek başkan Şevket Mirzoyev’in konut sahipliğinde düzenlenen tepeye AB adına Konsey Başkanı Antonio Costa ile Komite Lideri Ursula von der Leyen katıldı.
Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan ve Türkmenistan önderleri de dorukta yer aldı.
Semerkant Tepesi, AB’nin 2020’den itibaren Orta Asya ülkeleri ile alakaları derinleştirme ve zenginleştirme siyasetinin kıymetli bir evresi olarak görülüyor.
Bu siyaset, Rusya’nın Ukrayna’yı işgal teşebbüsünün başladığı 2022’den ve Çin’in giderek artan tesirinin görülmesinden bu yana stratejik bir temele de dayanıyor.
Dünyanın en kıymetli ekonomik güçlerinden biri olan AB, Orta Asya’ya olan ilgisini bu dorukta somutlaştırdı ve toplamda 12 milyar Euro’luk bir yatırım paketi taahhüdünde bulundu.
Ayrıca Kazakistan’dan sonra Özbekistan ve Tacikistan’la da güçlendirilmiş paydaşlık ve işbirliği muahedesi imzalamayı kararlaştırdı.
Ortak bildiride Kıbrıs ayrıntısı
AB’nin Orta Asya ülkeleriyle bu platformu oluşturma sürecinin değerli ögelerinden birinin de Kıbrıs Cumhuriyeti ile münasebetler olduğu ise 4 Nisan’da açıklanan AB-Orta Asya Ortak Bildirisi’nde ortaya çıktı.
Bildirinin 4. hususunda, tarafların memleketler arası ve bölgesel forumdaki tüm devletlerin egemenliği ve toprak bütünlüğüne hürmet duyulacağı ve bu ilkeyi çiğneyecek adımlar atılmayacağı kararlılığı vurgulandı.
Bu kapsamda, BM Güvenlik Kurulu’nun 1983’te aldığı 541 ve 1984’te aldığı 550 sayılı kararlara güçlü bağlılıklarını teyit eden AB ve Orta Asya ülkeleri, ortalarındaki münasebetin gelişmesinin de bu unsura uyulmasına bağlı olduğunu kayda geçirdiler.
BM Güvenlik Kurulu, Kıbrıs Türklerinin 15 Kasım 1983’te farklı bir devlet kurduklarını ilan etmelerinin akabinde 541 ve 550 sayılı kararlarla bu teşebbüsü kınamış ve bu kararın geri alınmasını istemişti.
Aynı kararlarda Güvenlik Kurulu, öbür BM üyelerine, ayrılma kararını tanımama davetinde bulunmuştu. Kuzey Kıbrıs’ı bugüne kadar Türkiye’den diğer tanıyan bir ülke olmadı.
Semerkant Tepesi’ni imzalayan üç Orta Asya devleti de bundan sonraki süreçte BM kararlarına uyacaklarına ait kıymetli bir kararlılığı ilan etmiş oldular.
Ankara sessiz kaldı
Türkiye ve Kıbrıs Türk tarafı, 2017’de yaşanan Crans Montana barış görüşmelerinde Kıbrıs Cumhuriyeti’nin olumsuz yaklaşımı nedeniyle bir daha BM parametreleri çerçevesinde bir sürece katılmayacağını ilan etmişti.
Adada iki farklı halkın yaşadığı gerçeğinin kabul edilmesi gerektiğini, bu kapsamda “iki devletli çözüm” anlayışının kabul edilmesi gerektiğini vurgulayan Ankara, 2021’den bu yana tüm baskılara karşın yeni bir barış sürecine onay vermedi.
Bu süreçte Kuzey Kıbrıs’ın memleketler arası toplumda görünürlüğünün ve kabulünün artmasına çalışan Türkiye, Kıbrıs Türkleri’nin TDT’de gözlemci üye olmasını sağladı.
Kıbrıs Türk başkan Ersin Tatar, 2024’te Bişkek’te düzenlenen TDT Tepesi’ne “onur konuğu” olarak davet edildi fakat bu adım AB ve Kıbrıs Cumhuriyeti’nin büyük yansısına neden oldu.
Kıbrıs Cumhuriyeti’nin kıymetli tasalarından biri Türkiye’nin tesirinin arttığı bölgelerdeki ülkelerin Kuzey Kıbrıs’ı tanıması mümkünlüğü idi.
Bunların başında da Orta Asya ülkeleri geliyordu.
Semerkant Doruğu’nda alınan kararlar Kıbrıs Cumhuriyeti açısından bu korkuların giderilmesi açısından kıymetli bir gelişme olarak bedellendiriliyor.
Son devirdeki bu gelişmelere Ankara’dan şimdi resmi bir reaksiyon gelmedi.
Dışişleri Bakanlığı, üç Orta Asya ülkesinin Kıbrıs Cumhuriyeti ile diplomatik münasebet kurmasına ve Ortak Bildiri’de yer alan ögelere ait bir açıklama yapmamayı tercih etti.
Muhalefet partileri, TDT içinde oluşturulan Aksakallılar Kurulu üyesi eski Başbakan Binali Yıldırım’ın açıklama yapmamasını da eleştirdiler.
Tatar’dan ‘Rum tarafıyla ilişkiler’ konusunda uyarı
Kuzey Kıbrıs lideri Ersin Tatar, Türk devletlerinin “Rum tarafıyla ilişkileri” konusunda daha dikkatli olması gerektiğini söyledi.
Tatar, birtakım TDT üyelerinin AB ile yaptığı mutabakatla ilgili, “Türk devletleri, Rum tarafıyla alakalarına biraz daha dikkat etmeli” değerlendirmesinde bulundu.
Anadolu Ajansı’na nazaran, AB ile muahedenin olağan olduğunu belirten Tatar, “AB ile alakaları bağlamında bu türlü bir sürece girdikleri için herhalde bu türlü durum ortaya çıkmıştır” yorumunu yaptı.
TDT bünyesindeki devletlerle Kuzey Kıbrıs’ın bağlantılarının geliştiğini aktaran Tatar, AB’nin bugün bu muahedeyi yapma amacının 2022’den beri teşkilata gözlemci üye olan “KKTC’yi engellemek” olduğunu savundu.
“Türk devletleri, Rum tarafıyla ilgilerine biraz daha dikkat etmeli. AB’yle ilişkileri olabilir. Avrupa Birliği, bir birlik ancak nüfusu 800 bin olan Rumların egemenliğinde değil. Türk devletleri Rum tarafıyla da alaka kurabilirler lakin dikkat etmeleri gerekir.”
