By ABD Başkanı Donald Trump 20 Ocak 2025’te Beyaz Saray’daki ikinci periyoduna başladı.
Aradan geçen yüz günde Trump’ın attığı adımlar dünyayı sarstı.
Trump’ın ikinci defa iktidara gelmesiyle birlikte Türkiye-ABD münasebetlerinde de yeni bir devir başladı.
Trump’ın selefi Joe Biden devrindeki kısıtlı temas ve çalkantılı gündem, yerini liderlerarası görüşmelere ve müspet diyaloğa bıraktı.
Uzmanlar, ABD liderinin Beyaz Saray’da geçirdiği üç ayı aşkın müddette Ankara- Washington çizgisindeki gelişmeleri BBC Türkçe‘ye kıymetlendirdi.
‘ABD pragmatik davranıyor’
BBC Türkçe‘ye konuşan uzmanlar, 19 Mart’ta İstanbul Büyükşehir Belediyesi’ne (İBB) yönelik soruşturmalar kapsamında Ekrem İmamoğlu ve İBB yetkililerinin tutuklanmasına ABD’nin verdiği reaksiyonun ehemmiyetine dikkat çekiyor.
Ekonomi ve Dış Siyaset Merkezi (EDAM) Yöneticisi Sinan Ülgen, İmamoğlu’nun tutuklanması ve ardından başlayan protestoların ikili ilgileri etkilemediğini söylüyor:
“Trump idaresiyle mümkün Biden idaresi ortasında önemli bir fark var. Trump’ın Türkiye’nin kendi içindeki demokratik eksikliklerine karşı rastgele bir hassaslığı olmadığı görülüyor.”
Yeditepe Üniversitesi’nden Siyaset Bilimci Doçent Doktor Deniz Tansi de tarafların “daha yakın bir taban ortaya koymaya çalıştığı” yorumunu yapıyor.
Siyaset bilimci “ABD bu noktada pragmatik davranıyor” diyor ve kelamlarına şöyle devam ediyor:
“Öte yandan Trump’ın kendi siyaset gündeminde demokrasi, demokratikleşme, demokratik talepler üzere bir başlık ortada yok. Kendi ülkesi içerisinde de yok, bunu yalnızca Türkiye ya da başka ülkelerle ilişkili olarak görmek sıkıntı.”
Uzmanlar, emsal halde Türkiye’nin de ABD’nin iç işlerine yönelik açıklamalarında ihtiyatlı davrandığını anlatıyor.
Sinan Ülgen, 25 Mart’ta ABD’de “Hamas’ı destekleyen faaliyetlerde” bulunduğu gerekçesiyle tutuklanan doktora öğrencisi Rümeysa Öztürk örneğine dikkat çekiyor:
“Ankara mevzuyu medya önünde tartışmaktan imtina etti. Bunu da Trump’la başlayan bu olumlu dinamiğe ziyan vermeme arayışı olarak görmek lazım. Rümeysa Öztürk hadisesi tabiatıyla direkt Türkiye aykırısı bir hareket değil. Evet bu bir sıkıntı fakat iki taraf da bu bahiste dikkatli hareket ediyor telaffuzunda.”
‘Oldukça olumlu bildiriler geliyor’
EDAM Yöneticisi Sinan Ülgen, geçtiğimiz yüz günde Washington’dan Türkiye’ye yönelik “oldukça olumlu mesajlar” geldiğini söylüyor.
BBC Türkçe‘ye konuşan Ülgen, “Bu, evvelki devirle kayda bedel bir farklılık” diyor ve şu yorumu yapıyor:
“En azından en üst seviyedeki yaklaşımın çok daha olumluya dönmüş olduğunu görüyoruz.”
Geçmişte Los Angeles başkonsolosu olarak misyon yapan Gülru Gezer de Biden devrinde “ilişkilerin tabana vurduğu” yorumunu yapıyor ve ikinci Trump periyodunda Türkiye-ABD alakalarına “ihtiyatlı bir iyimserlikle” yaklaştığını anlatıyor.
Gezer, Trump’ın iktidara gelmesinden bu yana Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile iki telefon görüşmesi gerçekleştirdiğini hatırlatıyor.
Gezer, Ocak’tan bu yana başta dışişleri bakanları Hakan Fidan ve Marco Rubio olmak üzere Ankara-Washington çizgisinde sıklıkla üst seviye temasların gerçekleştiğinin altını çiziyor.
Emekli diplomat, olumlu diyalog gündemine rağmen Türkiye’nin ABD’ye ihtiyatlı yaklaştığını ve Washington’dan kimi mevzularda somut ataklar beklediğini vurguluyor.
ABD merkezli Foreign Policy Research Institute (FPRI) isimli fikir kuruluşunun Lideri Dr. Aaron Stein, Trump’ın birinci yüz gününde Türkiye ile bağlantıların gidişatına dair temkinli bir yaklaşım sunuyor.
Stein, “Henüz bir şey söylemek için erken, yüzeyde her şey mutlaka yolunda gözüküyor” diyor.
Suriye’de SDG takviyesi devam edecek mi?
Ankara’nın Washington’dan beklediği adımlardan biri, ABD’nin Suriye’de Türkiye’nin terör örgütü kabul ettiği Suriye Demokratik Güçleri’ne (SDG) yönelik takviyesi kesmesi.
Doç. Dr. Deniz Tansi, ABD ve Türkiye’nin “aralarındaki bir grup ihtilaflara karşın pek çok hususta uyumlu davrandığını” düşündüğünü söylüyor.
BBC Türkçe‘ye konuşan Tansi, Türkiye’nin SDG’nin ülkenin kuzeydoğusunda hakimiyet kurmasına karşı olduğunu, fakat SDG’nin ABD dayanağıyla “özerkliğe yanlışsız gittiğini” savunuyor.
Akademisyen, Suriye’de İsrail ve Türkiye’nin karşı karşıya geldiğini, ABD’nin burada taraflar ortasında çatışmayı önlemek için çabaladığını anlatıyor.
İstanbul Aydın Üniversitesi Öğretim Üyesi Dr. Hazal Vural, Türkiye ve İsrail’in Suriye’de direkt karşı karşıya gelmesinin “ABD açısından çok büyük problemlere evrilebilecek bir konu” olduğunu düşünüyor.
Vural, BBC Türkçe‘ye yaptığı değerlendirmede burada ABD Başkanı Trump’a “dengeyi koruma noktasında kıymetli bir vazife düştüğü” yorumunu yapıyor.
Sinan Ülgen ise Trump idaresinin Suriye’deki önceliğinin Biden idaresine kıyasla farklı olduğunu ve bu uğurda Türkiye ile daha yakın iş birliği içinde olduğunu söylüyor:
“Bu noktada Trump’ın Biden’ın bilakis önceliği Suriye’den bir an evvel çekilmek.”
Gülru Gezer, Ankara için ABD ile alakalarda “en belirleyici hususun” Washington’ın Suriye’de oynadığı rol olduğu yorumunu yapıyor:
“Bu mevzuda şimdi net bir tavır sergilemediğini görüyoruz Amerika’nın. Evet, Trump’ın açıklamalarına baktığımızda Türkiye’nin Suriye bağlamında kilit aktör olduğundan bahsediyor.
“Sahada kimi bizim açımızdan soru işaretleri yaratan konular var. Amerika’nın bir yandan SDG’yi desteklemeyi devam ettiğini görüyoruz.
“Türkiye burada Amerika’nın nasıl bir rol oynayacağını yakından takip edecektir ve bu, ikili münasebetlerin seyrini de etkileyecektir.”
‘F-35’ler için top Türkiye’de’
Ankara-Washington sınırında yıllardır çözülemeyen bir sıkıntı de Türkiye’ye 2021’de uygulanmaya başlayan Hasımlarına Yaptırımlar Yoluyla Karşılık Verme Yasası (CAATSA) .
Türkiye’nin savunma sanayiini amaç alan yaptırımlar, Ankara’nın 2019’da Rusya’dan S-400 hava savunma sistemi satın almasının akabinde yürürlüğe girdi.
Dr. Hazal Vural, Türk savunma endüstrisinin ortadan geçen müddette yüzde 80 üzerinde yerlilik oranına ulaştığını ve bu alanda ihraç potansiyelini geliştirdiğine dikkat çekiyor.
Vural, BBC Türkçe‘ye yaptığı değerlendirmede şu tabirleri kullanıyor:
“Savunma endüstrinde bu türlü devam etmek eşyanın tabiatına alışılmamış. Bunların da düzeltilmesi, değişmesi gerekiyor. Bugünden yarına karar alınabilir ancak uygulama noktasında bunlar da vakit alacak, tekrar planlanması gereken hususlar.”
Doç. Dr. Deniz Tansi, yaptırımların Trump’ın itirazına karşın ABD liderinin birinci periyodunda ABD Kongresi tarafından getirildiğini hatırlatıyor.
Tansi, Türkiye’nin bu sebeple beşinci kuşak F-35 savaş jeti programından da çıkarıldığının altını çiziyor.
Gülru Gezer, Beyaz Saray ve ABD Dışişleri Bakanlığı bünyesinde Türkiye’ye yönelik yaptırımların kaldırılması tarafında çalışmalar yürütüldüğüne dair haberlere dikkat çekiyor ve yaptırımların kaldırılması durumunda Türkiye’nin F-35 programına geri dönmesi gerektiğini savunuyor.
Aaron Stein ise F-35 sıkıntısıyla ilgili “Top Türkiye’de” diyor ve şu yorumu yapıyor:
“İşin aslı şu ki Ankara’nın S-400 problemini çözene kadar F-35’leri alması yasak ve bu da büsbütün Erdoğan’ın S-400 sistemini öbür bir yere göndermesine bağlı. Kendisi şimdiye kadar bunu yapmadı, lakin alışılmış işler her vakit değişebilir.”
‘En öngörülebilir tarafı öngörülemezliği’
Dr. Hazal Vural, Trump periyodunda Türkiye-ABD alakalarının gidişatına dair “Önümüzde çok uzun üç yıl dokuz ay daha var” diye konuşuyor.
Akademisyen, birinci 100 günde yakalanan ivmenin sürdürülmesi halinde münasebetlerde evvelki dört yılda yaşanan aksiliklerin giderilmesi ve ABD’nin “Türkiye’nin telaş ve hassasiyetlerini manaya ve müspet aksiyonlar yapma” imkanının olacağını vurguluyor.
Trump’ın “en öngörülebilir tarafının öngörülemezliği” olduğu değerlendirmesini yapan Gülru Gezer, ABD liderinin birinci periyoduna kıyasla çok daha güçlü bir konumda olduğuna dikkat çekiyor:
“Şimdi büsbütün kendisine biat eden bir takım var. Hasebiyle dış politikayı, savunma siyasetini, iktisat siyasetini, ticaret siyasetini direkt yöneten çok daha güçlenmiş bir Trump’tan kelam ediyoruz.”
Gezer, Trump’ın Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı yakın vakitte Beyaz Saray’a davet etmesini beklediğini söylüyor:
“Oval Ofis’e giden her ziyaretçi farklı yahut beklemediği bir muameleye maruz kalabiliyor.
“İlk görüşme müspet bir atmosferde geçerse bu Türk-Amerikan bağlantılarının önümüzdeki periyotta ivmelenebileceğine işaret edecektir.”
İlgili haberler
