By Suriye’de, 8 Aralık 2024’te muhaliflerin Şam’ı düşürmesi ile birlikte, 1971’de Hafız Esad’ın başkanlığıyla başlayan Esad Rejimi son buldu.
Rejimin düşmesinin gerisinde birçok farklı noktada toplu mezarlar ortaya çıktı.
Esed rejimi periyodu sırasında 2011-2024’te hastane morglarından, cezaevlerinden ve azap merkezlerinden el-Tel ve başka bölgelere ceset taşıyan tır sürücüsü Allavi, Sednaya Hapishanesi’nde hayatını kaybeden tutsakların Haresta Askeri Hastanesi’nin morgunda tutulan cesetlerini gömülmek üzere başşehir Şam’ın kuzeyindeki bu alana getirdiklerini anlattı.
“HER HAFTA TIRLARLA CESETLERİ NAKLEDERDİK”
Allavi, Şam’ın kuzeyinde el-Tel bölgesinde geniş yere gömülen cesetlerin üzerinde isimlerin olmadığını ve numaralandırıldığını belirterek, “Morglar dolduğu vakit her hafta tırlarla (cesetleri) naklederdik. Her hafta iki tır. Tırlarda bazen 200-250 kişi oluyordu.” dedi.
“DOZERLER GELİP ÜSTÜNÜ KAPATIYORDU”
Cesetlerin toprakta 11 başka noktaya gömüldüğünü aktaran Allavi, “Tırları çukurların kenarına yanaştırıyorduk. Birileri otomobile çıkıyordu ve cesetleri çukura atıyorlardı. Daha sonrasında da dozerler gelip üstünü kapatıyordu.” tabirlerini kullandı.
Tırları cesetlerle doldurduktan sonra vazifeli askerlerin kendilerine refakat ettiğini söyleyen Allavi, “Önümüzde ve gerimizde araçlarla bizi takip ediyorlardı. Bu bölgeye daima gündüz naklediyorduk.” diye konuştu.
“YAKLAŞIK BİR SENE BOYUNCA CESETLERİ TAŞIDIK”
Cesetleri Kıteyfe ve Kuryede üzere bölgelere de götürdüklerinden bahseden Allavi, “Bazı bölgelere, Kıteyfe denilen bir bölgeye gece naklediliyordu. (El-Tel bölgesine) Yaklaşık bir sene boyunca cesetleri taşıdık. Burası dolunca 10 yıl boyunca Kıteyfe denilen bölgeye cesetleri taşıdık. Kıteyfe bölgesine en son 2019 yılında ceset götürdüm. Cesetlerin nakline Cebleli Mazin isminde rejim subayı eşlik ediyordu.” ifadelerini kullandı.
“ÜZERLERİNDE AZAP İZLERİ VARDI”
Rejim düşmeden yaklaşık 10-15 gün evvel son defa ceset taşıdığını anlatan Allavi, Nejhe bölgesine taşıdıkları birtakım cesetlerin üzerinde azap izleri gördüğünü belirtti.
Allavi, “Kamyon boşaltılırken 4 kişi çalışıyordu. 10-15 dakika sürüyordu. Cesetler bazen bir hafta bekliyordu, artık erimeye başlıyordu. Bir cesedi tuttuğumda elimle çekince büsbütün dağılıyordu. Şayet soğutma yoksa ceset sabun üzere eriyordu.” tabirlerini kullandı.
“TAMAMI GENÇ YA DA YAŞLI ERKEKTİ”
Cesetlerin neredeyse tamamının erkeklere ilişkin olduğunu kaydeden Allavi, kelamlarını şöyle sürdürdü:
Kadın en fazla bir ya da iki tane. Geri kalan hepsi genç yahut yaşlı erkekti. Çocuk hiç görmedim. Hiç çocuk yoktu. Artık her şey bitti. Anlatmak istediğim şeyler var, evvelden söyleyemediğimiz. O vakit konuşamazdın, ortadan kaldırılırdın. Fakat artık rejim düştü, bitti her şey.
Şam’ın kuzeyinde el-Tel bölgesindeki geniş alanda, hala üzeri kapatılmamış çok geniş çukurlar göze çarpıyor.
Arazinin, devrik rejim tarafından toplu mezar olarak kullanıldığının ortaya çıkarılması için bölgede, hükümete bağlı güvenlik güçlerinin ve sivil savunma takımlarının hafriyat çalışmaları yapması bekleniyor.
ESED REJİMİNDEN SONRA BİRÇOK TOPLU MEZAR ALANI SAPTANDI
Esed rejiminin devrilmesinden sonra en büyükleri Şam’da olmak üzere birçok toplu mezar alanı saptanmıştı.
Bunlardan kimilerinde vücut bütünlüğü bozulmuş kalıntılara da rastlanmıştı.
TOPLU MEZAR SAPTANAN EN BÜYÜK SAHA
El-Tel bölgesi ise bugüne kadar, güçlü tanıklıklar ışığında toplu mezar olduğu saptanan en büyük saha olarak kayıtlara geçti.
Suriye Sivil Savunma takımları, Şam’ın Sibeyne bölgesinde devrik Baas rejiminin sivilleri alıkoymak için kullandığı binanın bodrum katında toplu mezar buldu.
YENİ BİR TOPLU MEZAR TESPİT EDİLDİ
Halep emniyetine bağlı güçler, Halep’in Nakkarin köyünde yeni bir toplu mezar tespit etti.
Bulunan toplu mezarda, devrik rejiminin öldürdüğü sivillere ilişkin olduğu düşünülen ceset kalıntıları ortaya çıkarıldı.
MEZARDA 1500 KİŞİ OLDUĞU VARSAYIM EDİLİYOR
Mezarda 1500 kadar kişinin cesedinin bulunduğu ifade ediliyor.
Suriye Haber Ajansı (SANA), 29 Aralık’ta, Humus ilinin Hola bölgesi civarında da devrik başkan Esed rejiminin öldürdüğü sivillere ilişkin olduğu düşünülen bir toplu mezar bulunduğunu duyurdu.
Şam’da Bağdat Köprüsü bölgesinde ve Dera’nın İzraa ilçesinde toplu mezarlar açıldı.
Şam’ın Hüseyniye bölgesinde ve Dera’da da toplu mezar alanları tespit edildi.
Şam’da Seyyide Zeynep bölgesindeki bir ilaç deposunda, ortalarında çocukların da olduğu 20’den fazla şahsa ilişkin olduğu düşünülen ceset kalıntıları bulundu.
Şam Havalimanı’na giden yolda da 12 Aralık’ta yaklaşık 100 şahsa ilişkin ceset kalıntıları tespit edildi.
Bazılarının ceset torbalarına konulduğu, kimilerinin da yol kenarına atıldığı görülen ceset kalıntıları, ilgili kurumlarca müdafaa altına alındı.
