By ABD ve İran’dan üst seviye yetkililer, Tahran’ın nükleer programıyla ilgili görüşmeleri bugün Umman’da başlatıyor.
İran Dışişleri Bakanı Abbas Arakçi görüşmeler için Umman’a ulaştı. ABD heyetineyse Trump’ın Özel Temsilcisi Steve Witkoff başkanlık ediyor.
İran basına nazaran, Arakçi ve Umman Dışişleri Bakanı Bedr bin Hamad El Busaidi’nin ikili olarak görüştüğünü aktardı.
ISNA haber ajansı, Arakçi’nin, İran’ın konumunu dolaylı görüşmeler için Amerikan tarafına iletilmek üzere Umman Dışişleri Bakanı’na anlattığını bildirdi.
İranlı yetkililer, bugün ABD ile yapılan görüşmelerin dolaylı olduğunu ve Umman Dışişleri Bakanı’nın iki ülke ortasındaki bildirisi iletmekle görevlendirildiğini söylüyor.
Arakçi, görüşmelerden evvel İran basınına yaptığı açıklamada, “Amacımız eşit bir pozisyonda adil ve onurlu bir mutabakata varmak” dedi.
Arakçi, ABD’nin de birebir anlayışla masaya oturması durumunda,”müzakerelerin önünü açacak anlayış için bir baht olacak” diye ekledi.
ABD Başkanı Donald Trump, İran ile nükleer programı konusunda üst seviye yüz yüze müzakerelerin yapılacağını 7 Nisan’da duyurmuştu.
Beyaz Saray’da İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ile soruları yanıtlayan Trump, mutabakat olmamasının İran için “çok makûs bir gün” manasına geleceğini de söyledi.
Trump, “Bir muahede olursa bu çok güzel olur” sözünü de kullandı.
İran Dışişleri Bakanı Abbas Arakçi, Umman’da yapılacak görüşmenin, “bir fırsat olduğu kadar test” manasına geldiğini de savunmuştu.
Görüşmelerde Rusya’nın da aktif rol oynaması bekleniyor.
Kremlin tarafından 7 Nisan’da yapılan açıklamada, Rusya’nın Tahran’ın nükleer programı konusunda ABD ile İran ortasındaki gerginliği çözmek için elinden gelen her şeyi yapmaya hazır olduğu belirtildi.
İran’ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney, Mart ayında Trump idaresinin direkt görüşme teklifini açıkça reddetmişti.
Bu gelişmenin akabinde Trump, İran’a karşı askeri müdahale mümkünlüğünü gündeme getirdi.
Bu noktaya nasıl gelindi?
Trump, Mart ayında Birleşik Arap Emirlikleri aracılığıyla İran’a müzakere isteğini ileten bir mektup gönderdi.
Bu teklif İran tarafından reddedildi.
Ancak Tahran, üçüncü bir ülke aracılığıyla müzakereye açık olunduğu sinyali de verdi.
ABD onlarca yıldır, İran’ın nükleer silah üretmesini engellemek gayeli bir dış siyaset yürütüyor.
Trump, Barack Obama devrinde Tahran ile imzalanan mutabakattan 2018’de tek taraflı olarak çekilmişti.
Ocak 2016’da uzun müzakerelerin akabinde imzalanan muahedeye, İran ve P5+1 olarak bilinen BM Güvenlik Kurulu’nun beş daimi üyesi ABD, Çin, Rusya, İngiltere ve Fransa ile Almanya taraftı.
Anlaşmaya nazaran İran zenginleştirilmiş uranyum üretimi ve saklama kapasitesine hudut getirecek, nükleer tesislerinin denetlenmesine müsaade verecek ve tavsiyeler üzerine tesislerini modifiye edecek ya da büsbütün kapatacaktı.
Bunun karşılığında uzun müddettir ülke iktisadını sıkıntı durumda bırakan yaptırımlar kaldırılacaktı.
Trump mutabakatın zayıf kaldığını ve İran’ın balistik füze programını kapsamadığını savunuyordu.
Trump, İran’a yaptırımları da yine başlattı. Buna karşılık İran da mutabakattan basamak kademe uzaklaşmaya ve belirlenen sonların üzerinden uranyum zenginleştirmeye başladı.
Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu (IAEA), Tahran’ın elinde nükleer bomba imalinde kullanılabileceği olduğu ikazını yaptı.
İsrail, İran’ın nükleer silah edinmesini engellemeyi uzun vadeli güvenliği için gerekli olarak görüyor.
İran ‘yeraltı füze şehirlerini’ tanıttı
İran son devirde, roket ve silahsız insansız hava aracının (SİHA) yer aldığı “yeraltı füze şehirleri” inşa ettiğini açıkladı.
İran İhtilal Muhafızları Hava- Uzay Gücü Kumandanı Amir Ali Hacızade, devlet televizyonunda yayımlanan bir görüntüde “en yeni füze şehri” olarak bahsettiği bir yeraltı üssünü tanıttı ve “Bugünden itibaren her hafta iki füze kentini göstermeye başlasak, yeterli yılda bitiremeyiz. O kadar çoklar” dedi.
BBC Farsça Servisi’nden Farzad Seyfikaran’ın haberine nazaran bu yeraltı üsleri çoklukla dağlık ve stratejik bölgelere inşa edilen tünellerde yer alıyor.
Zamanlamasının bir manası var mı?
İran’ın bu üslerini gösterme zamanlamasına dair bir ipucu devlet medyasına yapılan açıklamada yer alıyor: Bu silahların “İran ulusuna düşmanca aksiyonlara girişenlere karşı” intikam maksadıyla kullanılacağı belirtildi.
ABD ve İran bir yandan da İran’ın nükleer programına dair müzakereler yürütüyor.
ABD son periyotta Yemen’de, İran tarafından desteklenen Husilere hava taarruzları düzenledi.
İran böylesi bir durumda ABD ve İngiltere güçlerini de amaç alabileceğini belirtti.
Tahran birinci kez Hint Okyanusu’nda İngiltere ve ABD’nin askeri üssünün bulunduğu Diego Garcia adasını da vurabileceklerini açıkladı.
İran daha evvel de 2 bin kilometreye varan menzillerde roketlerinin bulunduğunu belirtmiş ve yaklaşık 1.000 kilometre aralıktaki İsrail’e 2024’ün Eylül ve Ekim aylarında roketlerle saldırmıştı.
İlk akında İsrail’in orta kesitlerindeki Navatim Hava Üssü hasar görmüş, İsrail ise roketlerin yüzde 99’unun imha edildiğini açıklamıştı.
Ekim’deki ikinci hücumdaysa bir hasar tespit edilmedi.
Diego Garcia’nın İran’a uzaklığı 3 bin 800 kilometre.
Tahran kısa müddet evvel Şahit 136B SİHA’sının 4 bin kilometre menzile ulaşabildiğini tez etti.
Fakat bu argüman şimdi kanıtlanmadı.
Öte yandan İran’ın elinde direkt adaya ulaşacak bir roket olmasa bile, mevcut roketleri modifiye ederek yahut bunları adaya daha yakın bir noktada denizden göndererek ulaştırması teorik olarak mümkün.
Fakat Diego Garcia’daki askeri üs sağlam bir savunmaya sahip.
