By Bilim dünyası bunu konuşuyor…
Profesör Norman Wildberger’in geliştirdiği sistem, beşinci dereceden ve daha yüksek dereceli polinom denklemlerinin tahliline yönelik ezberleri bozuyor.
YÜZYILLIK SORUNDA DÖNÜM NOKTASI
Polinomlar, içindeki değişkenlerin (örneğin x) farklı derecelerde üslü olduğu denklemler olarak biliniyor.
Bu çeşit denklemler yalnızca teorik matematikte değil, gezegen hareketlerinin hesaplanmasından yazılım kodlamaya kadar pek çok alanda kullanılıyor.
Ancak x’in beşinci kuvveti ve üzeri içeren yüksek dereceli polinomlar için kozmik bir tahlil formülü bugüne kadar geliştirilememişti.
UNSW Onursal Profesörü Norman Wildberger ve bilgisayar bilimci Dr. Dean Rubine’in birlikte yayımladığı çalışmada, bu sıkıntıya ‘radikal’ olmayan, yani irrasyonel sayılardan kaçınan yenilikçi bir yaklaşım öneriliyor.
KÖKLERE DAYALI KLASİK USULLER YETERSİZ KALDI
İkinci dereceden denklemler M.Ö. 1800’lü yıllarda Babil’de “tam kare tamamlama” prosedürüyle çözülmeye başlanmış, bu usul vakitle lise seviyesinde öğretilen klasik ikinci derece denklem formülüne dönüşmüştü.
16. yüzyılda bu teknik üçüncü ve dördüncü dereceden denklemlere de uygulanmıştı.
Ancak 1832 yılında Fransız matematikçi Évariste Galois, beşinci derece ve üzerindeki denklemler için genel bir tahlil formülünün mümkün olmadığını ortaya koymuştu.
Bu tarihten sonra yaklaşık tahliller geliştirildi fakat Wildberger’e nazaran bu tahliller saf cebirsel yolların dışındaydı.
RADİKAL SAYILARIN REDDİ YENİ KAPILAR AÇTI
Prof. Wildberger, tahlilin radikaller yani esaslı tabirler kullanılmadan geliştirilmesi gerektiğini savunuyor. Ona nazaran, üçüncü dereceden kök yedi üzere tabirler irrasyonel sayılara dayanıyor ve bu da sonsuz ondalıklar nedeniyle hiçbir vakit tam manasıyla hesaplanamıyor.
Wildberger bu nedenle irrasyonel sayıların matematikte mantıksal problemlere yol açtığını belirtiyor.
Bu bakış açısı, onun daha evvel geliştirdiği “rasyonel trigonometri” ve “evrensel hiperbolik geometri” üzere alanlarda da temel alınmıştı.
Yeni formülde ise polinomların sonsuz terimli uzantıları olan “kuvvet serileri” kullanılıyor.
Bu seriler makul bir noktada kesilerek, tahlilin doğruluğu yaklaşık sayılarla denetim edilebiliyor.
YENİ SAYI DİZİLERİYLE TAHLİLE ULAŞILDI
Wildberger’in tekniği, klasik tahlil yollarından farklı olarak, kombinatorik sayı dizileri üzerinden çalışıyor.
Özellikle çokgenlerin üçgenlere bölünme biçimlerini açıklayan ‘Catalan sayıları’ndan yola çıkılarak, bu sayıların çok boyutlu uzantıları geliştirildi.
“Geode” adı verilen bu yeni sayı dizisinin, beşinci dereceden denklemler dâhil olmak üzere yüksek dereceli polinomlara genel tahlil sunduğu söz ediliyor.
UYGULAMALI MATEMATİK İÇİN YENİ ALGORİTMALAR GELİŞTİREBİLİR
Wildberger, geliştirdikleri usulün yalnızca teorik değil, uygulamalı matematikte de geniş kullanım alanlarına sahip olabileceğini vurguladı.
Yeni sistemin, bilgisayar programlarında denklemlerin radikaller yerine kuvvet serileriyle çözülmesini mümkün kılabileceği belirtiliyor.
Geode dizisinin, gelecekte matematiksel kombinatorik alanında birçok yeni araştırmanın önünü açması bekleniyor.
“BU YALNIZCA BİR BAŞLANGIÇ”
Prof. Wildberger, “Geode dizisini tanıtarak klasik Catalan sayılarını genişlettik. Bu keşfin, cebirin temel bir kısmında esaslı bir revizyon manasına geldiğini düşünüyoruz. Bu daha başlangıç, keşfedilecek çok fazla alan var” sözlerini kullandı.
