Ay’ın uzak yüzünden gelen toprak örnekleri şaşırttı: Daha mı kurak?

Çinli bilim insanları, Ay’ın uzak yüzeyinden getirilen toprak ve kaya örneklerini tahlil etti ve şaşırtan bir sonuca ulaştı: Bu bölge, Dünya’ya dönük olan yakın yüze kıyasla daha kurak olabilir. Çin’in geçtiğimiz yıl bir prensip imza atarak gerçekleştirdiği Chang’e 6 misyonuyla Ay’ın Güney Kutbu-Aitken Havzası’ndan toplanan örnekler, bilim dünyası için büyük ehemmiyet taşıyor. Kelam konusu havza, Güneş Sistemi’nin bilinen en büyük çarpma kraterlerinden biri olma özelliğini taşıyor.

Çin Bilimler Akademisi’nden Sen Hu ve grubu, Chang’e 6 tarafından getirilen 5 gramlık Ay toprağından 578 adet parçacığı ayrıntılı tahlil için seçti. Elektron mikroskobu üzere ileri görüntüleme tekniklerinin kullanıldığı bu çalışmalarda, topraktaki su ölçüsü gram başına 1,5 mikrogramdan az olarak ölçüldü. Bu oran, Ay’ın yakın yüzünden daha evvel elde edilen örneklerdeki pahaların alt hududuna yakın.

Karşılaştırmak gerekirse, Apollo vazifeleriyle ve öbür çağdaş tahlillerle Ay’ın yakın yüzünden elde edilen örneklerde su içeriği 1 ila 200 mikrogram/gr ortasında değişiyordu.

Bu ne manaya geliyor?

Uzmanlara nazaran bu bulgular, Ay’ın jeolojik evrimine dair kıymetli ipuçları taşıyor. Bilhassa Ay mantosundaki suyun dağılımı, uydumuzun nasıl oluştuğu ve vakitle nasıl değiştiği konusunda yeni sorular gündeme getiriyor.

Fakat araştırmacılar, bu sonuçların genellenmesi için şimdi erken olduğu konusunda uyarıyor. Yalnızca bir bölgeden alınan örneklerle Ay’ın uzak yüzeyinin tamamının “kuru” olduğunu söylemek mümkün değil. Bu nedenle daha fazla örnek toplanması gerektiği vurgulanıyor.

Bilim insanları bu kuru ortamın birkaç mümkün nedeni olabileceğini düşünüyor. Bunlardan biri, Güney Kutbu-Aitken Havzası’nı oluşturan devasa çarpmanın, su barındıran bileşenleri Ay’ın yakın yüzüne gerçek itmiş olması. Bir başka mümkünlük ise Ay’daki suyun düşey (derinlik bazında) dağılımının iki yüz ortasında farklılık göstermesi.

Peki bu bulgular beşerli Ay seyahatlerini etkileyecek mi? En azından şimdilik hayır. NASA’nın Artemis programı kapsamında önümüzdeki yıl Ay’ın etrafına dört astronot göndermesi ve 2027’den evvel olmayacak halde Ay’ın güney kutbuna beşerli iniş gerçekleştirmesi planlanıyor. Bu bölgedeki kalıcı gölgelerde büyük ölçüde buz bulunduğu düşünülüyor ve bu kaynaklar, içme suyu, yemek hazırlığı ve roket yakıtı üretimi için kritik rol oynayabilir. NASA haricinde Çin de 2030 yılına kadar kendi astronotunu (taykonot yahut hángtiān yuán) Ay yüzeyine indirmeyi hedefliyor.