Çin, 100 MW’lık dünyanın birinci füzyon-fisyon hibrit santralini inşa ediyor

Çin, nükleer güçte ihtilal niteliğinde bir adım atmaya hazırlanıyor. Jiangxi eyaletinin Nanchang kentinde inşa edilecek Xinghuo Yüksek Sıcaklık Süperiletken Reaktörü, dünyanın birinci füzyon-fisyon hibrit güç santrali olacak. 2,76 milyar dolarlık (yaklaşık 20 milyar yuan) yatırım maliyetine sahip olan santral, 2030 yılına kadar 100 megavat (MW) daima elektrik üretimi hedefliyor.

Füzyon ve fisyon bir arada

Proje resmi olarak birinci evresine girerken, Çin’in kamu alım ve ihale platformu zbytb.com’da çevresel tesir değerlendirmesi (ÇED) için kamu ihalesi açıldığı duyuruldu. ÇED raporu; hava, su, gürültü ve ekolojik istikrar üzere çevresel ögeleri kıymetlendirecek. Ayrıyeten, mümkün riskler, kirlilik denetim stratejileri ve uzun vadeli izleme planlarını da içerecek.

Santralin ismi olan “Xinghuo” (Kıvılcım), Çin’in eski önderlerinden Mao Zedong’un ünlü kelamına atıfta bulunuyor: “Tek bir kıvılcım, bozkırda yangın başlatabilir.” Santralin inşaat sürecine dair net bir vakit çizelgesi paylaşılmamış olsa da, çevresel tesir değerlendirmesinin yıl sonuna kadar tamamlanması bekleniyor.

Xinghuo Reaktörü, Çin devletine bağlı China Nuclear Industry 23 Construction Corporation ve süperiletken teknolojiler konusunda uzmanlaşmış Lianovation Superconductor iştirakiyle geliştiriliyor. Santralin temelini oluşturan füzyon-fisyon hibrit teknolojisi, mevcut nükleer santrallerden farklı olarak iki süreci birleştiriyor. Füzyon, hafif atom çekirdeklerinin (örneğin hidrojen) birleşerek büyük ölçüde güç açığa çıkardığı süreçken fisyon ise ağır atom çekirdeklerinin (örneğin uranyum) parçalanmasıyla güç üretiyor; bu, mevcut nükleer santrallerde kullanılıyor.

Xinghuo’nun yenilikçi yaklaşımı, füzyon tepkilerinden yayılan yüksek güçlü nötronların fisyonu tetiklemesini sağlıyor. Bu prosedür, güç verimliliğini artırırken nükleer atık ölçüsünü azaltma potansiyeli taşıyor. Şimdi buradaki sürece yönelik ayrıntılı bilgiler mevcut değil lakin görünüşe nazaran santral, fisyonu desteklemek için füzyonu kullanacak.

Çin, füzyonda onlarca yıl öne geçebilir

Proje, güç çıkar faktörü (Q değeri) açısından da tezli. Q kıymeti, füzyon tepkisinde plazmayı ısıtmak için harcanan güce kıyasla üretilen güç oranını tabir eder. Xinghuo’nun amacı, Q pahasını 30’un üzerine çıkarmak. Karşılaştırmak gerekirse: Fransa’da inşa edilen füzyon projesi ITER, 10’un üzerinde bir Q kıymeti hedefliyor.

Eğer Xinghuo Hibrit Santrali planlandığı üzere 2030’a kadar tamamlanırsa, Çin’in füzyon ve fisyon teknolojisinde öbür ülkelerin yıllar hatta on yıllar önünde olacağı iddia ediliyor. Çin’in de paydaşlarından olan çok uluslu ITER füzyon araştırma ve geliştirme projesinin şimdi ne vakit tamamlanacağı bile açıkçası muhakkak değil. Ticari yahut 100 MW üzere üretim maksadı bulunan ve bu kadar yakın tarihi hedefleyen diğer bir füzyon projesi de yok. En yakın örnek Almanya’da ve 2035’i hedefliyor.