By 
Çinli mühendisler, altıncı kuşak hayalet savaş uçağı J-36’nın uçak gemilerine inançlı iniş yapabilmesini sağlamak gayesiyle ihtilal niteliğinde bir denetim sistemi geliştirdi. J-36’nın tasarımcılarının Çin’in en itibarlı havacılık mecmualarından Acta Aeronautica et Astronautica Sinica’da yayımladıkları araştırmaya nazaran, Chengdu kentinde geliştirilen sistem, bilhassa uçan kanat dizaynının getirdiği aerodinamik zorlukları aşmak üzere tasarlandı. Uçan kanat dizaynının zorlukları
Geleneksel kuyruk kısımlarından mahrum olan uçan kanat yapısı, düşük radar izi ve yüksek hareket kabiliyeti sunarken, bilhassa uçak gemilerine iniş sırasında büyük riskler barındırıyor. Yatay dengeleyicilerin olmaması, uçağın burnunu üst yahut aşağı denetim etmeyi zorlaştırıyor. Ayrıyeten denetim yüzeylerinin birbirini etkilemesi nedeniyle uçak istikrarsız hale gelebiliyor. Buna bir de gemi gerisinde oluşan türbülanslı hava akımı eklendiğinde iniş süreci pilotlar için son derece tehlikeli ve sıkıntı bir hale geliyor.
Bu zorlukların üstesinden gelmek için Chengdu Havacılık Tasarım ve Araştırma Enstitüsü, Nanjing Havacılık ve Uzay Üniversitesi ile birlikte “doğrudan kuvvet kontrolü” (Direct Force Control – DFC) ismini taşıyan yenilikçi bir sistem geliştirdi.
Bu sistem, uçağın konumunu bozmadan yalnızca kaldırma kuvvetini hassas biçimde ayarlayabiliyor. Denetim yüzeylerinin hareketlerini anlık olarak hesaplayan sistem, klasik aerodinamik data tabanlarına bağımlı kalmadan çalışıyor. Bunun yerine, gelişmiş matematiksel modeller ve bilhassa Jacobi matrisleri kullanılıyor.
Sistemin kalbinde, sabit vakitli bozucu gözlemleyici (Fixed-Time Disturbance Observer – FTDO) bulunuyor. Bu teknoloji, robotik sistemlerden ilham alarak geliştirildi ve denetim yüzeyleri ortasındaki çapraz etkileşimleri tespit edip anında dengeleyebiliyor. Simülasyonlarda sistem, altı metreye varan dalgalı deniz şartlarını taklit eden sert hava akımlarına karşın, uçağın iniş hassasiyetini yalnızca iki santimetrelik hata hissesiyle koruyabildi.
ABD Donanması’nın F/A-18 Üstün Hornet uçaklarında kullandığı Magic Carpet sistemine misal halde çalışan Çinli mühendislerin tahlili, daha esnek ve dinamik. Amerikan sisteminde evvelden belirlenmiş ayarlar kullanılırken, Çin’in sistemi her denetim yüzeyini anlık olarak tekrar hesaplıyor.
Çalışma hala erken geliştirme etabında olsa da, Çin’in gayesi net: Altıncı kuşak savaş uçaklarını, anakaradan çok uzaktaki açık denizlerde operasyon yapabilecek düzeye getirmek. Araştırmacılar, bir sonraki adımda sistemin denetim mimarisini daha da sağlamlaştırarak, muhtemel arızalarda dahi çalışmaya devam edebilecek bir yapı kurmayı hedefliyor.
J-36, geçtiğimiz Aralık’ta uçmuştu
Çin, birden fazla altıncı jenerasyon uçak üzerinde çalışıyor. Bu platformlardan birisi olan dev uçan kanat formundaki J-36 hayalet savaş uçağı, üç motorlu yapısıyla dikkat çekiyor. Diğer Çin askeri uçaklarının isimlendirme geleneğine uygun olarak gayri resmi olarak J-36 olarak isimlendirilen avcı uçağı, gibisi görülmemiş saklılık yeteneklerinin yanı sıra karma bir gövde dizaynına ve uzun menzilli taarruzlar için potansiyel olarak füze taşıyabilecek kâfi güce ve platforma sahip. J-36 için halihazırda uçuş testleri sürüyor. Bu haberde bahsettiğimiz iniş sistemi ise J-36’nın gelecekteki deniz varyantı için geliştiriliyor.
