By Ege Üniversitesi Etnografya Müzesi’nde düzenlenen “Müze Söyleşileri” kapsamında “Smyrna Su Yapıları” başlıklı söyleşi gerçekleştirildi. Müze Müdürü Doç. Dr. Dilek Maktal Canko’nun moderatörlüğünde düzenlenen söyleşide konuşmacı olarak İzmir Katip Çelebi Üniversitesi öğretim üyesi Dr. Öğr. Üyesi Sarp Alatepeli yer aldı. Dr. Öğr. Üyesi Alatepeli, Helenistik çağdan Cumhuriyet devrine kadar İzmir’in su muhtaçlığının nasıl karşılandığına dair bilgiler verdi.
Smyrna ve etrafının, tarih boyunca birçok medeniyete mesken sahipliği yaptığını belirten Dr. Öğr. Üyesi Alatepeli, İzmir’in 2 bin yılı aşkın geçmişine dikkat çekti. Alatepeli, “İzmir’i başkalarından ayıran özelliği, liman kenti hüviyetini yüzyıllardır muhafazası ve kurulduğu günden bugüne kadar kesintisiz olarak yerleşim görüyor olmasıdır. MS II. yüzyılda yaşanan 8 şiddetindeki (aletsel büyüklüğe Richter Ölçeği çevrildiğinde bunun 6,5’a karşılık geldiği görülen) zelzele, kenti besleyen ve muhtaçlıkları karşılayan altyapısına da büyük ziyan verdi. Bu ve kentin artan gereksinimleri sonucunda Helenistik Dönem’de inşa edilen su altyapısı, Roma Dönemi’nde genişletildi, Bizans Dönemi’nde işler tutulmaya çalışıldı ve Osmanlı Dönemi’nde ise geliştirilerek günümüze kadar ulaştı. Devirlerin izlerini yapılarda görmek mümkün. Bilhassa Osmanlı Dönemi’nde, 16. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Akdeniz ticaret yollarının gelişmesiyle İzmir’in kıymetli bir kent haline gelmesi, su ve altyapı gereksinimini artırdı. Ayrıyeten bu yapılar, kimi bölgelerde hala etkin olarak kullanılıyor ve İzmir’in su gereksinimini karşılamada değerli rol oynuyor” dedi.
Dr. Öğr. Üyesi Alatepeli, “İzmir’de yapılan yüzey araştırmalarında Roma Dönemi’ne ilişkin su iletim sistemlerinin kesimi olan kimi su kemeri geçişlerine dikkat çekiyor. Bunlardan biri, kaçak kazılarla tahrip olduğu düşünülen Uzundere’deki su kemeri, oburu Abdi İpekçi mahallesindeki Roma Dönemi’ne ilişkin su kemeri olarak kayda geçti. MS I. yüzyılda İzmir’de artan su muhtaçlığıyla birlikte, daha büyük su kanalları inşa edilmeye başlandı. Bu periyodun en değerli yapılarından biri olan Kızılçullu Su Kemerleri olarak bilinen Osman Ağa Su Yolu, 120 metre uzunluğunda ve 20 metre yüksekliğindeydi. Bu yapılar, kente su taşıyarak kıymetli bir fonksiyon gördü” diye konuştu.
“Su yapıları toplumsal ömrü şekillendirdi”
Dr. Öğr. Üyesi Alatepeli, George Weber’in “İzmir’in Su Yolları” isimli kitabına atıfta bulunarak, su yollarının sırf teknik yapılar olmadığını, tıpkı vakitte kentin sosyokültürel yapılarıyla da kontaklı olduğunu belirtirken, bu su yapıları, kentin gelişimine katkıda bulunmuş ve toplumsal hayatı şekillendirmiştir’’ dedi.
19. yüzyılın sonuna yanlışsız önemli bir su kıtlığı ile karşı karşıya kalan kentte bir Belçika firması tarafından yeni su kaynakları araştırılmış ve araştırmanın sonunda Halkapınar kaynaklarının, kente su tedariki için kullanılmak üzere geliştirilmesine karar verildiğini söyleyen Alatepeli, “ Yaklaşık 76 yıl kullanılan sistemin yetersiz kalmaya başlaması ile daha fazla kaynak yaratmak ismine açılan kuyular pınarların akışını sekteye uğratmış ve kelam konusu pınarlardan beslenen Meles kurumuştur” diye konuştu.
Sunum sonunda Doç. Dr. Dilek Maktal Canko, Dr. Ögr. Üyesi Alatepeli’ye “Teşekkür Belgesi” takdim etti.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
