By Aktif Yaşlanma Endeksi genel pahası 29,7 oldu
Küresel yaşlanma süreci olarak isimlendirilen “demografik dönüşüm” evresinde olan Türkiye’de, çocuk ve genç nüfus oranı süratle azalırken, yaşlı nüfus oranı ise süratle artış göstermektedir. Türkiye son on yılda doğurganlık suratındaki yıkıcı azalmanın da etkisiyle “çok yaşlı ülkeler” sınıfına dahil olmuştur. Doğurganlık suratındaki daima ve keskin azalmanın yanı sıra, hayat standardı ve refah düzeyinin artması ile sıhhat alanında kaydedilen gelişmeler sonucunda ölümlülük suratı azalmakta, doğuşta beklenen hayat müddeti ve yaşlı nüfus oranı artmaktadır.
Yaşlı nüfus olarak kabul edilen 65 ve daha üst yaştaki nüfus, 2019 yılında 7 milyon 550 bin 727 kişi iken son beş yılda %20,7 artarak 2024 yılında 9 milyon 112 bin 298 kişi oldu. Yaşlı nüfusun toplam nüfus içindeki oranı ise 2019 yılında %9,1 iken, 2024 yılında %10,6’ya yükseldi. TÜİK nüfus projeksiyonlarına nazaran yaşlı nüfus oranının 2030 yılında %13,5, 2040 yılında %17,9, 2060 yılında %27,0, 2080 yılında %33,4 ve 2100 yılında %33,6 olacağı öngörülmektedir.
Yaşlı nüfus oranının süratle artış göstermesi; yaşlıların hayat kalitesini artırmaya yönelik siyasetlerin geliştirilmesini ve oluşturulan siyasetlerin takibini gerekli kılmaktadır.
Yaşlı nüfusun yaşlılık sürecini ne kadar aktif geçirdiğinin tespit edilebilmesi ismine, Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Kurulu’nun (UNECE) katkılarıyla Etkin Yaşlanma Endeksi (AYE) geliştirilmiştir. Dört bileşenden oluşan AYE, yaşlı bireylerin istihdama katılabilme, topluma katılabilme, bağımsız, sağlıklı ve inançlı yaşayabilme ve faal yaşlanma için kapasite ve elverişli ortama sahip olabilme düzeylerini ölçmektedir.
AYE ve bileşenleri 0 ila 100 ortasında bir kıymet almaktadır. Endeks ve bileşen bedellerinin yüksek olması toplumdaki yaşlı bireylerin daha faal bir yaşlılık hayatı geçirdiklerine işaret etmektedir. UNECE tarafından en son 2018 yılı için AB üye ülkeleri için yayımlanmış olan AYE kıymeti 36,8’dir.
Türkiye için Etkin Yaşlanma Endeksi, ulusal siyasetlere da taraf verebilmesi amacıyla birinci defa bu haber bülteni ile resmi istatistik olarak yayımlanmaktadır. AB üye ülkeleriyle karşılaştırılabilir mahiyette olan Türkiye AYE kıymetleri 2023 yılı için Türkiye geneli ve cinsiyete, 2024 yılı için Türkiye geneli, İstatistiki Bölge Üniteleri Sınıflaması 1. Seviye 12 bölge ve cinsiyete nazaran hesaplanmıştır.
Türkiye’nin AYE genel endeks kıymeti 2023 yılında 28,7 iken 2024 yılında 29,7 oldu. İstihdam bileşeni endeks pahası, 2023 yılında 25,9 iken 2024 yılında 27,6 oldu. Topluma iştirak bileşeni endeks kıymeti 2023 yılında 12,0 iken 2024 yılında 12,5 oldu. Bağımsız sağlıklı ve inançlı hayat bileşeni endeks bedeli 2023 yılında 65,5 iken 2024 yılında 65,0 oldu. Faal yaşlanma için kapasite ve elverişli ortam bileşeni endeks pahası ise 2023 yılında 44,3 iken 2024 yılında 46,1 oldu.
AYE bedelleri cinsiyete nazaran AB üye ülkeleri ile mukayese edildiğinde, erkeklerde AB ortalaması 38,5 iken Türkiye pahası 34,5 oldu. Bayanlarda ise AB ortalaması 35,3 iken Türkiye kıymeti 25,3 olarak hesaplandı.
Bileşenlerine nazaran Faal Yaşlanma Endeksi, 2023, 2024
Türkiye’nin endeks bedelinin AB üye ülkeleri ortalamasından düşük olduğu görüldü
AB üyesi 28 ülkenin endeks bedelleri incelendiğinde, 2018 yılında AYE genel endeks pahasının AB ortalaması 36,8 oldu. AB üye ülkeleri içinde endeks bedeli en yüksek olan ülkelerin sırasıyla, 47,8 ile İsveç, 43,7 ile Hollanda, 43,3 ile Danimarka olduğu görüldü. Endeks kıymetinin en düşük olduğu ülkeler ise sırasıyla, 28,4 ile Yunanistan, 30,5 ile Hırvatistan, 31,2 ile Romanya oldu.
Endeks, Türkiye’nin süratli bir demografik dönüşüme girmesiyle birlikte faal yaşlanma konusunda siyaset geliştirilmesine ve ilerlemenin sağlanmasına muhtaçlık olduğunu gösterdi.
AYE genel endeks kıymetinin AB üye ülkeleri ile karşılaştırması, 2018
Kaynak: Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komitesi (UNECE), 2018
Türkiye verisi, 2024 yılına aittir.
Endeks bedeli en yüksek olan bölgenin 33,3 ile Doğu Karadeniz Bölgesi olduğu görüldü
Türkiye’nin 2024 yılı için AYE genel endeks kıymeti İBBS 1. Seviyeye nazaran incelendiğinde, endeks pahası en yüksek olan bölgenin 33,3 ile Doğu Karadeniz Bölgesi olduğu görüldü. Bu bölgeyi 31,9 ile Batı Marmara Bölgesi, 30,8 ile Kuzeydoğu Anadolu Bölgesi izledi.
Endeks bedeli en düşük olan bölgenin 26,9 ile Güneydoğu Anadolu Bölgesi olduğu görüldü. Bu bölgeyi 28,7 ile Akdeniz Bölgesi, 28,8 ile Orta Anadolu Bölgesi izledi.
İBBS 1. Seviyeye nazaran AYE genel endeks pahası, 2024
Endeks bedeli erkekler için 34,5, bayanlar için 25,3 oldu
Türkiye’nin 2024 yılı için AYE genel endeks kıymeti 29,7 iken erkekler için endeks bedeli 34,5, bayanlar için ise 25,3 oldu. AYE genel endeks kıymeti İBBS 1. Seviye ve cinsiyete nazaran incelendiğinde, Doğu Karadeniz Bölgesi’nin erkekler için 38,2 ve bayanlar için 28,4 endeks pahaları ile her iki cinsiyet için de en yüksek endeks pahasına sahip olduğu görüldü.
Diğer taraftan, cinsiyetler ortası endeks farkının en yüksek olduğu bölgenin ise Ortadoğu Anadolu Bölgesi olduğu görüldü.
İBBS 1. Seviye ve cinsiyete nazaran AYE genel endeks pahası, 2024
İstihdam bileşeni endeks pahası 27,6 oldu
İstihdam bileşeni endeks bedeli, 2024 yılı için 27,6 olarak hesaplandı. Bu bileşen; 55-59, 60-64, 65-69, 70-74 yaş kümelerindeki bireylerin istihdam oranlarından hesaplanmakta olup 75 ve daha üst yaş kümesi hesaplamaya dahil edilmemektedir.
İstihdam bileşeni endeks kıymetinin AB üye ülkeleri ortalamasından daha düşük olduğu görüldü. Fakat Türkiye, istihdam bileşeni endeks pahası ile 6 AB ülkesini geride bıraktı.
İstihdam bileşeni endeks pahasının AB üye ülkeleri ile karşılaştırması, 2018
Kaynak: Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Kurulu (UNECE), 2018
Türkiye verisi, 2024 yılına aittir.
Endeks pahası en yüksek olan bölgenin 42,2 ile Doğu Karadeniz Bölgesi olduğu görüldü
İstihdam bileşeni endeks kıymeti 2024 yılı için İBBS 1. Seviyeye nazaran incelendiğinde, endeks pahası en yüksek olan bölgenin 42,2 ile Doğu Karadeniz Bölgesi olduğu görüldü. Bu bölgeyi 34,8 ile Kuzeydoğu Anadolu Bölgesi, 32,4 ile Batı Karadeniz Bölgesi izledi.
İstihdam bileşeni endeks bedeli en düşük olan bölgenin 22,3 ile Batı Anadolu Bölgesi olduğu görüldü. Bu bölgeyi 24,2 ile İstanbul, 24,5 ile Güneydoğu Anadolu Bölgesi izledi.
İBBS 1. Seviyeye nazaran istihdam bileşeni endeks kıymeti, 2024
Endeks pahası erkekler için 40,4, bayanlar için 15,5 oldu
Türkiye’nin 2024 yılı için istihdam bileşeni endeks kıymeti 27,6 iken erkekler için endeks kıymeti 40,4, bayanlar için ise 15,5 oldu. İstihdam bileşeni endeks pahası İBBS 1. Seviye ve cinsiyete nazaran incelendiğinde, Doğu Karadeniz Bölgesi’nin erkekler için 55,4 ve bayanlar için 28,7 endeks pahaları ile her iki cinsiyet için de en yüksek endeks pahasına sahip olduğu görüldü.
Diğer taraftan, cinsiyetler ortası endeks farkının en yüksek olduğu bölgenin de Doğu Karadeniz Bölgesi olduğu görüldü.
İBBS 1. Seviye ve cinsiyete nazaran istihdam bileşeni endeks bedeli, 2024
Topluma iştirak bileşeni endeks pahası 12,5 oldu
Topluma iştirak bileşeni endeks bedeli, 2024 yılı için 12,5 olarak hesaplandı. Bu bileşen; istekli faaliyetlere iştirak, çocuk-torun bakımı, yaşlı ve yetişkin bakımı, siyasi hayata iştirak göstergelerinden hesaplanmaktadır.
Topluma iştirak bileşeni endeks bedelinin AB üye ülkeleri ortalamasından daha düşük olduğu görüldü. Fakat Türkiye, topluma iştirak bileşeni endeks kıymeti ile 5 AB ülkesini geride bıraktı.
Topluma iştirak bileşeni endeks kıymetinin AB üye ülkeleri ile karşılaştırması, 2018
Kaynak: Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Kurulu (UNECE), 2018
Türkiye verisi, 2024 yılına aittir.
Endeks kıymeti en yüksek olan bölgenin 17,0 ile İstanbul olduğu görüldü
Topluma iştirak bileşeni endeks pahası 2024 yılı için İBBS 1. Seviyeye nazaran incelendiğinde, endeks bedeli en yüksek olan bölgenin 17,0 ile İstanbul olduğu görüldü. Bu bölgeyi 14,3 ile Batı Marmara Bölgesi, 14,2 ile Ortadoğu Anadolu Bölgesi izledi.
Topluma iştirak bileşeni endeks bedeli en düşük olan bölgenin 9,2 ile Doğu Karadeniz Bölgesi olduğu görüldü. Bu bölgeyi 10,1 ile Akdeniz Bölgesi, 10,5 ile Orta Anadolu Bölgesi izledi.
İBBS 1. Seviyeye nazaran topluma iştirak bileşeni endeks bedeli, 2024
Endeks bedeli erkekler için 11,5, bayanlar için 13,3 oldu
Türkiye’nin 2024 yılı için topluma iştirak bileşeni endeks bedeli 12,5 iken erkekler için endeks bedeli 11,5, bayanlar için ise 13,3 oldu. Topluma iştirak bileşeni endeks pahası İBBS 1. Seviye ve cinsiyete nazaran incelendiğinde, erkekler için endeks kıymeti en yüksek olan bölgenin 15,4 ile Ortadoğu Anadolu Bölgesi, bayanlar için endeks kıymeti en yüksek olan bölgenin 19,4 ile İstanbul olduğu görüldü.
Diğer taraftan, cinsiyetler ortası endeks farkının en yüksek olduğu bölgenin İstanbul olduğu görülürken cinsiyetler ortası farkın olmadığı bölgenin Orta Anadolu Bölgesi olduğu görüldü.
İBBS 1. Seviye ve cinsiyete nazaran topluma iştirak bileşeni endeks bedeli, 2024
Bağımsız, sağlıklı ve inançlı ömür bileşeni endeks bedeli 65,0 oldu
Bağımsız, sağlıklı ve inançlı ömür bedeli, 2024 yılı için 65,0 olarak hesaplandı. Bu bileşen; fizikî antrenman, sıhhat ve diş bakımına erişim, bağımsız ömür düzenlemeleri (tek kişilik hanehalkı oranı), izafî medyan geliri, yoksulluk riskinin olmaması, önemli maddi yoksunluğun olmaması, fizikî güvenlik ve hayat uzunluğu öğrenme göstergelerinden hesaplanmaktadır.
Bağımsız, sağlıklı ve inançlı ömür bileşeni endeks kıymetinin AB üye ülkeleri ortalamasından daha düşük olduğu görüldü. Lakin Türkiye, bağımsız, sağlıklı ve inançlı hayat bileşeni endeks pahaları ile 5 AB ülkesini geride bıraktı.
Bağımsız, sağlıklı ve inançlı ömür bileşeni endeks bedelinin AB üye ülkeleri ile karşılaştırması, 2018
Kaynak: Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Kurulu (UNECE), 2018
Türkiye verisi, 2024 yılına aittir.
Endeks bedeli en yüksek olan bölgenin 68,1 ile Ege Bölgesi olduğu görüldü
Bağımsız, sağlıklı ve inançlı hayat bileşeni endeks pahası 2024 yılı için İBBS 1. Seviyeye nazaran incelendiğinde, endeks kıymeti en yüksek olan bölgenin 68,1 ile Ege Bölgesi olduğu görüldü. Bu bölgeyi 66,8 ile Batı Anadolu Bölgesi, 65,7 ile Doğu Marmara Bölgesi izledi.
Bağımsız, sağlıklı ve inançlı hayat bileşeni endeks kıymeti en düşük olan bölgenin 59,1 ile Güneydoğu Anadolu Bölgesi olduğu görüldü. Bu bölgeyi 60,4 ile Kuzeydoğu Anadolu Bölgesi, 62,2 ile İstanbul izledi.
İBBS 1. Seviyeye nazaran bağımsız, sağlıklı ve inançlı hayat bileşeni endeks bedeli, 2024
Endeks pahası erkekler için 67,0, bayanlar için 63,6 oldu
Türkiye’nin 2024 yılı için bağımsız, sağlıklı ve inançlı hayat bileşeni endeks pahası 65,0 iken erkekler için endeks bedeli 67,0, bayanlar için ise 63,6 oldu. Bağımsız, sağlıklı ve inançlı ömür bileşeni endeks pahası İBBS 1. Seviye ve cinsiyete nazaran incelendiğinde, erkekler için endeks pahası en yüksek olan bölgenin 70,6 ile, bayanlar için endeks kıymeti en yüksek olan bölgenin 66,0 ile Ege Bölgesi olduğu görüldü.
Diğer taraftan, cinsiyetler ortası endeks farkının en yüksek olduğu bölgenin Akdeniz Bölgesi olduğu görülürken cinsiyetler ortası farkın olmadığı bölgenin Ortadoğu Anadolu Bölgesi olduğu görüldü.
İBBS 1. Seviye ve cinsiyete nazaran bağımsız, sağlıklı ve inançlı hayat bileşeni endeks bedeli, 2024
Aktif yaşlanma için kapasite ve elverişli ortam bileşeni endeks kıymeti 46,1 oldu
Aktif yaşlanma için kapasite ve elverişli ortam bileşeni endeks kıymeti, 2024 yılı için 46,1 olarak hesaplandı. Bu bileşen; 55 yaşına ulaşıldığında kalan 50 yıllık ömür beklentisi başarısı, 55 yaşında iken sağlıklı yaşanan yılların beklenen süresindeki hissesi, zihinsel âlâ olma hali ölçeği, bilişim ve bağlantı teknolojilerinin kullanımı, toplumsal bağlanma ve eğitim durumu göstergelerinden hesaplanmaktadır.
Aktif yaşlanma için kapasite ve elverişli ortam bileşeni endeks pahasının AB üye ülkelerinin ortalamasından daha düşük olduğu görüldü. Fakat Türkiye, etkin yaşlanma için kapasite ve elverişli ortam bileşeni endeks pahası ile endeks kıymeti 45,9 olan Romanya’yı geride bıraktı.
Aktif yaşlanma için kapasite ve elverişli ortam bileşeni endeks kıymetinin AB üye ülkeleri ile karşılaştırması, 2018
Kaynak: Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Kurulu (UNECE), 2018
Türkiye verisi, 2024 yılına aittir.
Endeks kıymeti en yüksek olan bölgenin 51,1 ile Doğu Marmara Bölgesi olduğu görüldü
Aktif yaşlanma için kapasite ve elverişli ortam bileşeni endeks bedeli 2024 yılı için İBBS 1. Seviyeye nazaran incelendiğinde, endeks pahası en yüksek olan bölgenin 51,1 ile Doğu Marmara Bölgesi olduğu görüldü. Bu bölgeyi 48,4 ile Batı Marmara Bölgesi, 47,7 ile Batı Anadolu Bölgesi izledi.
Aktif yaşlanma için kapasite ve elverişli ortam bileşeni endeks pahası en düşük olan bölgenin 38,9 ile Güneydoğu Anadolu Bölgesi olduğu görüldü. Bu bölgeyi 42,0 ile Ortadoğu Anadolu Bölgesi, 43,2 ile Kuzeydoğu Anadolu Bölgesi izledi.
İBBS 1. Seviyeye nazaran faal yaşlanma için kapasite ve elverişli ortam bileşeni endeks bedeli, 2024
Endeks kıymeti erkekler için 48,4, bayanlar için 44,2 oldu
Türkiye’nin 2024 yılı için faal yaşlanma için kapasite ve elverişli ortam bileşeni endeks bedeli 46,1 iken erkekler için endeks kıymeti 48,4, bayanlar için ise 44,2 oldu. Etkin yaşlanma için kapasite ve elverişli ortam bileşeni endeks bedeli İBBS 1. Seviye ve cinsiyete nazaran incelendiğinde, erkekler için endeks bedeli en yüksek olan bölgenin 53,8 ile bayanlar için endeks bedeli en yüksek olan bölgenin 48,6 ile Doğu Marmara Bölgesi olduğu görüldü.
Diğer taraftan, cinsiyetler ortası endeks farkının en yüksek olduğu bölgenin Kuzeydoğu Anadolu Bölgesi olduğu görüldü.
İBBS 1. Seviye ve cinsiyete nazaran etkin yaşlanma için kapasite ve elverişli ortam bileşeni endeks bedeli, 2024
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
