By Boğaziçi Üniversitesinin mesken sahipliğinde “Belirsizlik Çağında Finansal Dönüşüm” temasıyla düzenlenen Boğaziçi Üniversitesi Finans Doruğu 2025’te “Türkiye İktisadında Yatırımın Değişen Dinamikleri” paneli düzenlendi.
Türkiye Varlık Fonu (TVF) Genel Müdür Yardımcısı Mahmut Kayacık, paneldeki konuşmasında, Türkiye’nin belirsizlikler, dalgalanmalar üzere bahislerde en süratli toparlanmayı bilen, bunu yapacak bilgi ve marifete sahip olan ülkelerden biri olduğunu söyledi.
TVF’nin dünyadaki emsal örneklerinden esinlenerek oluşturulduğunu belirten Kayacık, şunları söyledi:
“Ülkemizin ulusal şampiyonları dediğimiz 7 farklı kesimde, 31’den fazla şirkete sahip, Türkiye’nin en büyük holdingi pozisyonunda, 2023 sonu prestijiyle 320 milyar dolar faal büyüklüğe sahip, yeniden faal büyüklükleri açısından da dünyanın en büyük 20 ulusal varlık fonu ortasında yer alıyor. Potansiyel olarak TVF ya da öbür varlık fonları ülkesindeki direkt yatırımların potansiyel ortak adayıdır. Tekrar sermaye piyasası derinleştirilmesi, sermaye piyasası eserlerinin geliştirilmesi, ülkenin finansal ekosisteminde sermaye piyasalarının hissesinin arttırılması noktasında da ulusal varlık fonları değerli paydaşlardan birisi, bizim TVF olarak da stratejik gayelerimizden birisi de ülkemizdeki finansal piyasaların derinleştirilmesi ve geliştirilmesini sağlamak.”
TVF’nin temel amaç ve gayelerinden bahseden Kayacık, yaptıkları bütün süreçler de külliyen stratejik hedef ve maksatlarla uyumlu biçimde ilerlediklerini lisana getirdi.
“Bizim tekrar stratejik emellerimizden birisi ülkemizdeki stratejik yatırımları takviye sağlamak ve hayata geçirmek.” diyen Kayacık, şu bilgileri verdi:
“Bir öteki stratejik gaye ve hedeflerimizden birisi de Türkiye’nin yurt dışı yatırım stratejisini ve rekabetçi şirketlerini ya da rekabetçi dallarını destekleyerek yurt dışındaki yatırım fırsatlarını da hayata geçirmek. Münasebetiyle stratejik yatırım tarafında ülkemizin muhtaçlığı olan muhakkak başlığı alanlarda biz çeşitli adımlar atmaktayız. Memleketin en değerli sorunlarından birisi cari açık sorunu. Bu yalnızca çağdaş Türkiye Cumhuriyeti’nin değil, Osmanlı vaktinden bu yana, 300 yıldan bu yana bizim bir cari açık sorunumuz var. Cari açığın üç temel sebebi var ayrıntısına baktığımız vakit. Birisi takdir edersiniz ki petrol. Yani ülkemizde petrol ve doğalgazla önemli ithalatçıyız. Fiyata nazaran değişmekle birlikte yıllık ithalat bütçemiz 70 ila 100 milyar dolar ortasında değişiyor.”
Kayacık, “Varlık Fonu ne yapıyor? Varlık Fonu portföyünde Türkiye Petrolleri Anonim Paydaşlığı (TPAO) var; iki temel alanda faaliyetini sürdürüyor portföy şirketimiz. Karadeniz’deki doğal gaz alanı, 7 milyon hanenin doğal gaz tüketimini karşılıyorlar. Önümüzdeki 5 sene içinde Türkiye’nin içerideki tüketimin kıymetli bir kısmını karşılamayı umuyorlar yeni keşiflerle birlikte.” diye konuştu.
Gabar’da da petrol üretiminin başladığını, şu anda 80 bin varile geldiğini belirten Kayacık, “Yeni keşifler ve yeni üretimlerle birlikte TPAO’nun önümüzdeki birkaç sene içinde memleketin petrol tüketiminin dörtte birini karşılamasını bekliyoruz. Bunlar değerli. Bunların hepsi bizim nihayetinde ithalat bütçemizi aşağıya çekecek sayılar. ve bunlar TVF bünyesindeki TPAO marifetiyle yapılıyor.” tabirlerini kullandı.
Cari açığın sebeplerinden bir başkasının petrokimya olduğunu vurgulayan Kayacık, Türkiye’nin yıllık yaklaşık 35 milyar dolar petrokimya ithalatı bulunduğunu, en son petrokimya tesisinin 50-60 sene evvel yapıldığını anlattı.
Kayacık, TVF’nin petrokimya şirketi kurduğunu belirterek, şunları kaydetti:
“Diğer üçüncü ve en değerli konulardan biri 2023’deki altın ithalatımız 30 milyar dolardan fazla. Geçen sene alınan tedbirlerle birlikte yapılan toplam altın ithalatı 16-17 milyar dolar oldu. Bunların hepsi dışarıya maalesef döviz açığı olarak gidiyor. Güç ve altını düştüğünüzde aslında bu memlekette önemli manada bir cari fazla var. Hasebiyle bizim güç ve altın tarafında atılacak adımlarla birlikte bu ülkede döviz kaynaklı dalgalanmaların da değerli ölçüde aşağıya çekebileceği daha istikrarlı bir periyoda ve ortama geçme imkan ve fırsatımız var.”
Kayacık, konuşmasında altın üretimi ve hasebiyle altın ithalatının azaltılmasına yönelik TVF bünyesinde yapılan çalışmalar hakkında da iştirakçilere bilgi verdi.
“Uluslararası direkt yatırımlar Türkiye için kritik değeri arz ediyor”
Cumhurbaşkanlığı Yatırım ve Finans Ofisi Lider Yardımcısı Zeynel Kılınç, memleketler arası direkt yatırımların Türkiye için kritik değeri arz ettiğini belirterek, son 10 yıldır bu alanda dalgalı bir seyir olduğunu söyledi.
Kılınç, “2015 yılında milletlerarası direkt yatırımlarda 2 trilyon dolar üzere bir mertebe konuşurken, pandemiye kadar olan süreçte önemli bir peyderpey azalma, pandemiyle bir arada 1 trilyon dolar düzeyine iniş, pandemiden sonraki süreçte 1,6 trilyon dolara bir artış ve bugün geldiğimiz noktada 1,3-1,4 trilyon dolar mertebesinde stabil bir seyir görüyoruz.” tabirlerini kullandı.
Geçen yıl gelişen ülkeler açısından yüzde 5’lik gerilemeyle bu alanda çok olumlu bir tablo olmadığını tabir eden Kılınç, şunları söyledi:
“Türkiye açısından yüzde 5’lik bir artışla kapandı. Biz geçtiğimiz yıl 11,3 milyar dolarlık bir yatırım kazanırdık ülkemize. Takriben 11 ile 14 milyar dolar ortasında yıllardır seyreden bir yatırım sayımız kelam konusu. Bu yılın yeniden ocak-şubat devrine bakarsanız orada da 1,9 milyar dolarlık bir gerçekleşme oldu. Alışılmış biz kümülatif bakmayı seviyoruz. Son 12 aylık sürece bakarsanız orada da aslında Türkiye’nin son 12 aylık süreçte 12,2 milyar dolarlık bir gerçekleşmesi oldu.”
Türkiye’nin yatırım cazibesinin artırılması için yapılması gereken çalışmalar, devreye alınması gereken teşvik düzeneklerinden bahseden Kılınç, Türkiye’nin pastadan aldığı yüzde 1’lik hissesi yüzde 1,5’e çıkarabilmek için çalıştıklarını aktardı.
“Hane halkının tasarruflarının maalesef şu etapta yaklaşık üçte biri finansal varlıklardan oluşuyor”
Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) Lider Yardımcısı Aytaç Dikmen, sermaye piyasalarından beklenen en temel misyonun, bilhassa başta özel bölüm kesiti olmak üzere büyümenin, kalkınmanın, finansmanında orta ve mümkünse uzun vadeli fonların toplanıp, arttırılıp bu piyasadan temin edilmesi ve böylece kalkınmanın ve büyümenin de daha sağlıklı hale getirilmesi olduğunu söyledi.
Burada sermayenin tabana yayılması için yapılan çalışmalar hakkında değerlendirmelerde bulunan Dikmen, halkın ekonomik kalkınmaya aktif ve yaygın biçimde katılması için piyasaya bunu temin edecek fonlar çekilmesi konusunun kıymetli olduğunu vurguladı.
Dikmen, Türkiye’de hane halkı tasarruflarıyla ilgili, “Merkez Bankamızın bedelli çalışmalarından bir tanesi olan 2025 yılı birinci enflasyon raporunda, bize mahsus bir şey var; hane halkının tasarrufları, varlıklarının yüklü kısmı maalesef finansal olmayan yapıda, yani fiziki altın ve gayrimenkul. Hane halkının tasarruflarının maalesef şu evrede yaklaşık üçte biri finansal varlıklardan oluşuyor.” bilgisini verdi.
Dikmen, kat edecek daha yol olmasına karşın son 5 yıl içinde hane halkı özelinde yaşanan gelişmeler hakkında da değerlendirmelerde bulundu.
