By Birinci Dünya Savaşı’nın Çanakkale’den sonra en büyük zaferi olarak kabul edilen, Tümgeneral Charles Vere Ferrers Townshend komutasındaki İngiliz birliklerinin Irak Cephesi’nde Türk Ordusu tarafından teslim alınmasıyla kazanılan Kut’ül Amare Zaferi’nin 109. yıl dönümü kutlanıyor.
Tümgeneral Townshend komutasındaki İngiliz 6. Tümeni Bağdat’a ilerlerken, 22-23 Kasım 1915’te Selmanı Pak Muharebesi’ni kaybedip geri çekildi ve 3 Aralık’ta Irak’ın doğu bölümünde, Dicle Irmağı kıyısında yer alan Kut kasabasına sığındı.
KUT’U KUŞATTILAR
Bunun üzerine 6. Ordu’nun komutanlığına atanan Mareşal Colmar Freiherr von der Goltz Paşa’nın buyruğuyla Irak ve Havalisi Kumandanı Albay Sakallı Nurettin Paşa’nın birlikleri, 27 Aralık’ta Kut’u kuşattı.
İngilizler, Kut’u kurtarmak için General Aylmer komutasındaki Tigris Kolordusu ile atağa geçti. Lakin 6 Ocak’ta Pir Saad Muharebesi’nde 4 bin askerini kaybederek geri çekildi. Bu muharebede Türk ordusuna “geri çekilme” emrini veren 9. Kolordu Kumandanı Miralay Nurettin Paşa ise misyonundan alındı, yerine Halil Paşa getirildi.
İNGİLİZ ORDUSU GERİ PÜSKÜRTÜLDÜ
İngiliz ordusu, 13 Ocak 1916’da Vadi Muharebesi’nde 1600, 21 Ocak 1916’da Hannah Muharebesi’nde de 2 bin 700 asker kaybıyla geri püskürtüldü.
Mart başında tekrar taarruza geçen İngilizler, 8 Mart 1916’da Sabis mevkiinde Albay Ali İhsan Bey komutasındaki 13. Kolordu’ya atak etti, lakin 3 bin 500 asker kaybederek geri çekildi. Bu hezimetten ötürü General Aylmer azledildi.
19 Nisan 1916’da Bağdat’taki karargahında tifüsten ölen Mareşal Colmar Freiherr von der Goltz Paşa’nın yerine 6. Ordu komutanlığına atanan Halil Paşa, 29 Nisan’da General Charles Townshend komutasındaki 13 general, 481 subay ve 13 bin 300’den fazla İngiliz askerini teslim aldı.
İngiliz tarihçi James Morris’in “Britanya askeri tarihinin en aşağılık teslimi” olarak tanımladığı “Kut’ül Amare Zaferi, Çanakkale’nin akabinde Birinci Dünya Savaşı’nın “en büyük zaferi” olarak kayda geçti.
İNGİLİZLERİN PARA TEKLİFİ REDDEDİLDİ
Kut’ül Amare Zaferi’nin akabinde Halil Paşa, Osmanlı Genelkurmayına bir telgraf göndererek, İngiliz General Townshend’in “1 milyon İngiliz lirası karşılığında, 13 bin 300 şahıstan oluşan ordusuyla Hindistan’a gitmesine müsaade verilmesini” teklif ettiğini bildirip, devletin bu mevzudaki buyruğunu sordu.
Osmanlı Genelkurmayı ise “Siyaseten İngilizlerin güzeline gidecek işler yapma mecburiyetinde olmadığımız üzere, paraya da muhtaçlığımız yoktur. Orduyu kamilen teslim etmek üzere yalnız Tümgeneral Townshend’e şahsen müsaade edilebilir. Bundan diğer hiçbir koşul kabul olunamaz.” yazılı yanıtı, Halil Paşa’ya iletti.
Başka bir yazıda da “Tümgeneral Townshend’in, ordusuyla teslim olup harp boyunca Türk ordusuna hiçbir hasmane harekette bulunmayacağına kelam verirse serbestçe istediği yere gidebileceği.” belirtildi.
Bu buyruk, Halil Paşa tarafından Tümgeneral Townshend’e bildirildi. Townshend, bunun üzerine Halil Paşa’ya gönderdiği telgrafta, “Yalnız bir şey isteyeceğim, o da kentin tesliminden sonra yaverim ve 3 buyruk erimle İstanbul’a naklimi Enver Paşa hazretlerinden istemenizdir. Müsaade edildiği takdirde ziyadesiyle minnettar olacağım.” dedi.
İNGİLİZ TÜMGENERAL TOWNSHEND: “ASKERLERİMİ SİZE TESLİME HAZIRIM”
Tümgeneral Townshend, kuşatma sürerken Halil Paşa’ya gönderdiği mektupta ise ordusunu teslime hazır olduğunu ve açlığın kendilerini silah bırakmaya zorladığını belirterek, “Zatıalilerinin, ‘Sizin bahadır askerleriniz bizim samimi ve kıymettar konuklarımız olacaktır.’ sözlerinize istinaden kahraman askerlerimi size teslime hazırım.” sözlerini kullandı.
Bu ortada, İngiliz Avrupa Kuvvetleri Karargahına gönderdiği iletide, Kut’taki muhafızları almak üzere bir Türk alayının kasabaya yaklaştığını, hem kale hem de kentin üzerine beyaz bayrak çektiğini, birtakım evraklarla telsizi imha edeceklerini bildiren Townshend, iletisinin sonuna, “Kut’tan bütün gemilere ve istasyonlara, elveda ve hepinize uygun talihler.” notunu ekledi.
KUT HÜKÜMET KONAĞI’NA OSMANLI BAYRAĞI DİKİLDİ
6. Ordu Kumandanı Halil Paşa, 16 Nisan’da Enver Paşa’ya geçtiği bildiride, “Mahsur Tümgeneral Townshend, ordusunu harp esiri olarak bu sabah teslim almaya başladığımızı arz eyler ve büyük muvaffakiyetini tebrik ederim.” tabirine yer verdi.
Halil Paşa, daha sonra Başkomutanlık vekaletine gönderdiği bir öbür iletide da silahlarını gece tahrip ederek teslim olan İngiliz askerlerinin sabahtan itibaren harp esiri olarak teslim alınmaya başlandığını bildirerek, “Tümgeneral Townshend’in kılıcını almadım ve kendisiyle yaverinin ve 3 hizmetçisinin harp esiri olarak Dersaadet’e sevk edileceğini vadettim. Esirlerin 5 general, 277 İngiliz zabiti, 274 Hintli neferi ve 3 bin 400 gayri muharip ki toplamı 13 bin 300 küsurdur. Daha sonra dahile sevk olunmak üzere zabıtan Bağdat’a, efrad Samarra’ya sevk olunacaktır.” sözlerini kullandı.
Kesin Türk zaferiyle biten kuşatmanın akabinde 3. Alay Kumandanı Binbaşı Nazmi, Kut’taki hükümet konağına Osmanlı bayrağı, Tümgeneral Townshend’in karargahına da alayın sancağını dikti.
“ORDUYU TESLİM ETTİ”
Savaşın seyrine ait Osmanlı Genelkurmayına iletilen bir diğer iletide da “Takriben 5 aydan beri kahraman askerlerimizin kuşatması altındaki Kut’ül Amare’de mahsur kalan İngiliz ordusunun nihayet Orduyu Hümayun’a teslime mecbur olduğu” belirtilerek, şu bilgiler verildi:
Artık Tümgeneral Townshend için hiçbir kurtuluş umudu kalmamıştı. 13 Nisan’da Tümgeneral Townshend, Irak Ordumuzun kumandanına müracaat edip, ordusuyla birlikte hür çıkmasına müsaade edilmek koşuluyla, Kut’ül Amare’yi teslim etmeye razı olduğunu bildirdi. Kendilerine kayıtsız kuralsız teslim olmaktan öteki devaları olmadığı bildirildi. İngiliz kumandanı bu sefer yeni şerait ortaya koydu. Ordumuzun üstün ve mutlak galip vaziyetini bilmiyormuş üzere Osmanlı kumandanlarını para ile alt edebileceğini sanıp, tüm toplarını teslim etmeyi ve 1 milyon lira takdim etmeyi teklif etti. Tıpkı karşılık verildi. Nihayet her taraftan ümidi kesilen Townshend, bugün Kut’ül Amare’de bulunan bütün İngiliz ordusunu muzaffer Osmanlı kumandanına teslim etti.
“OSMANLI SEBATININ, İNGİLİZ İNADINI KIRDIĞI BİRİNCİ ZAFERİ ÇANAKKALE’DE, İKİNCİ ZAFERİ BURADA GÖRÜYORUZ”
Kut’ül Amare Zaferi’nin akabinde Halil Paşa, 6. Ordu’ya yayımladığı iletide, “Arslanlar, bütün Osmanlılara gurur ve şan, İngilizlere kara meydan olan şu kızgın toprağın güneşli semasında şehitlerimizin ruhları sevinçle gülerek uçarken, ben de hepinizin pak alınlarından öperek cümlenizi tebrik ediyorum.” sözlerine yer verdi.
Halil Paşa, ordusunun gerek Kut karşısında gerek Kut’u kurtarmaya gelen ordular karşısında 350 subay ve 10 bin erini şehit verdiğini, buna karşılık Kut’ta 13 general, 481 subay ve 13 bin 300 erin teslim aldığını, bu teslim aldığı orduyu kurtarmaya gelen İngiliz kuvvetlerinin de 30 bin zayiat vererek geri döndüklerini belirtti.
Halil Paşa iletisinde, “Şu iki farka bakılınca, cihanı hayretlere düşürecek kadar büyük bir fark görülür. Tarih bu olayı yazmak için söz bulmakta müşkülata uğrayacaktır. İşte ‘Osmanlı sebatının, İngiliz inadını kırdığı’ birinci zaferi Çanakkale’de, ikinci zaferi burada görüyoruz.” değerlendirmesinde bulundu.
18. Kolordu Kumandanı Miralay Kazım Karabekir de “Tarihimizin 200 yıldan beri yad etmediği bu türlü bir zaferi bize lütfeden Cenabıallah’a şükredelim” sözünü kullandığı buyruk yazısında, “Bu zaferin en büyük şan ve onuru, bu türlü bir hadiseyi İngiliz tarihinde birinci sefer Türk süngüsünün kaydetmesindedir. 18. Kolordu’nun aslan yürekli erleri, Cenabıallah’a secdeye kapanalım.” sözlerini kullandı.
