By Obezite, bedende yağ oranının olağandışı derecede artması ile ortaya çıkan önemli bir sıhhat problemidir. Erkeklerde tartının %15-18’ini, bayanlarda ise %20-25’ini yağ dokusu oluşturmaktadır. Erkeklerde bu oran %25’i, bayanlarda %35’i geçerse, durum obeziteye işaret etmektedir. Günümüzde, bilhassa bayanlarda obezite oranlarındaki artış ve bunun yol açtığı hastalıklar giderek büyük bir tasa kaynağı olmaktadır.
Bu durumun nedenleri ortasında hormonal farklılıklar, gebelik, menopoz üzere ömür evrelerindeki değişimler ve toplumsal faktörler yer almaktadır. Memorial Ankara Hastanesi Genel Cerrahi/ Obezite ve Metabolik Cerrahi Bölümü’nden Prof. Dr. Namık Özkan, Avrupa Obezite Günü öncesi, obezitenin bayanlarda yol açtığı hastalıklarla ilgili bilgi vererek, obeziteden korunmanın yolları hakkında tekliflerde bulundu.
Türkiye’de her 3 bireyden biri obez
Günümüzde dünya nüfusunun yaklaşık 1,19 milyarının kilolu, yaklaşık 800 milyonunun da obez olduğu bilinmektedir. Ülkemizde ise yaklaşık 20 milyon kişi obezite ile uğraş etmektedir. World Obesity Atlas 2024 raporuna nazaran, Türkiye’de her üç şahıstan biri fazla kilolu (%37,3) her üç bireyden biri de obez grubundadır (%36). Obezite oluşumuna; çevresel etmenler, çok ve yanlış beslenme alışkanlıkları, yetersiz fizikî aktivite, yaş ve cinsiyet, eğitim durumu, sosyokültürel etraf, gerilim ve kimi ruhsal hastalıklar, endokrin ve metabolik hastalıklar, birtakım ilaçlar, sigara ve alkol kullanımı, çok sık aralıklarla doğum yapma ve hareketsiz ömür sebep olmaktadır.
Kadınlarda erkeklere nazaran daha fazla görülüyor
Obezite bayanlarda erkeklere nazaran daha fazla kendini göstermektedir. Çalışma hayatı, ömür şekli ve kentleşme obezite için risk teşkil etmektedir. Hareketsizlik ve yiyeceklerdeki rafinasyonunun artması ve şeker içeriğinin çoğalması da obezitenin görülmesinde büyük bir rol oynamaktadır. Alınan güç harcanan güçten fazla olunca obezitenin gelişmesi kaçınılmaz hale gelmektedir.
Hipertansiyon, kalp ve kanser üzere hastalıklara neden olabilir
Obezite neden olduğu ek hastalıklar sebebiyle de kıymetli bir sıhhat sıkıntısıdır. Diyabet, hipertansiyon, koroner arter hastalığı, safra kesesi hastalıkları, osteo artrit, bel ağrısı ve astım üzere sorunların görülme riski artmaktadır. Obez hastalarda, kanser gelişme riski de olağan popülasyona nazaran daha fazla görülmektedir.
Obezitenin bayanlarda neden olduğu en önemli hastalıklar:
Kadınlarda obezite sebepleri; hormonal farklılıklar, gebelik, menopoz üzere hayat evrelerindeki değişimler ve toplumsal faktörler olabilmekte ve bu hastalık birçok önemli sıhhat problemine yer hazırlamaktadır.
1- Üreme Sistemi ve Jinekolojik Sorunlar
- Polikistik Over Sendromu (PCOS): Obez bayanlarda daha sık görülür. Obezite, PCOS gelişimini tetikleyebilir yahut mevcut semptomları kötüleştirebilir. PCOS, adet düzensizlikleri, infertilite (kısırlık), çok tüylenme ve akne üzere meselelere yol açan hormonal bir bozukluktur.
- İnfertilite (Kısırlık): Obezite, bayanlarda adet düzensizliğine ve yumurtlama meselelerine yol açarak hamile kalmayı zorlaştırır. Tüp bebek üzere yardımcı üreme tekniklerinin muvaffakiyetini da düşürebilir.
- Endometriyal (rahim) kanser: Obez bayanlarda endometriyal kanser riski olağan kilolu bayanlara nazaran 2-4 kat daha fazladır.
- Meme kanseri: Özellikle menopoz sonrası periyotta obezite göğüs kanseri riskini artırır
- Gebelik komplikasyonları: Obez bayanlarda gebelik diyabeti, yüksek tansiyon, preeklampsi, erken doğum ve sezaryen doğum riski artar.
2- Metabolik Hastalıklar
- Tip 2 diyabet: Obezite, insülin direncinin en kıymetli nedenidir. Bedendeki yağ dokusunun artması, hücrelerin insüline karşılığını bozarak kan şekerinin yükselmesine ve tip 2 diyabet gelişimine yol açar. Bayanlarda karın bölgesi yağlanması bu riski daha da artırır.
- Metabolik sendrom: Bel etrafında yağ birikimi, yüksek tansiyon, yüksek kan şekeri ve olağandışı kolesterol seviyelerinin bir ortada görüldüğü durumdur.
3- Kardiyovasküler Hastalıklar
- Hipertansiyon: Fazla kilo, kalbin daha fazla çalışmasına neden olup kalp ve damarlara binen yükü artırarak kan basıncını artırır. Hipertansiyon, kalp krizi, inme ve böbrek hastalıkları için kıymetli bir risk faktörüdür.
- Kalp damar hastalıkları: Kalbi besleyen damarların daralması yahut tıkanması sonucu oluşan önemli bir durumdur. Obezite, koroner arter hastalığı, kalp krizi ve inme riskini artırır.
- Dislipidemi (Yüksek Kolesterol ve Trigliserid): Obezite, kandaki âlâ huylu kolesterolü (HDL) düşürürken, berbat huylu kolesterolü (LDL) ve trigliserid düzeylerini artırabilir. Bu durum damar sertliğine (ateroskleroz) yer hazırlar.
- İnme (Felç): Beyne giden kan akışının azalması yahut durması sonucu oluşur. Obezitenin neden olduğu yüksek tansiyon, diyabet ve damar sertliği inme riskini artırır.
4- Teneffüs Sistemi Hastalıkları
- Uyku Apnesi Sendromu: Obezite, boyun etrafındaki yağlanma nedeniyle hava yollarını daraltarak uyku apnesine yol açabilir. Bu durum, gün içinde çok uyku hali, konsantrasyon zahmeti ve kalp problemleri riskinde artışa neden olur.
- Astım: Obezite, astım gelişim riskini artırabilir ve mevcut astım semptomlarının denetimini zorlaştırabilir.
5- Sindirim Sistemi Hastalıkları
- Safra Kesesi Hastalıkları: Obez bayanlarda safra taşı oluşumu riski daha yüksektir.
- Gastroözofageal Reflü Hastalığı (GÖRH): Mide içeriğinin yemek borusuna geri kaçmasıdır. Karın içi basıncının artması reflüye neden olabilir.
- Karaciğer Yağlanması (Non-alkolik yağlı karaciğer hastalığı – NAFLD): Karaciğerde çok yağ birikmesidir. İleri evrelerde siroz ve karaciğer yetmezliğine ilerleyebilir.
6- Kas İskelet Sistemi Hastalıkları
- Osteoartrit (Kireçlenme): Fazla beden yükü, eklemlere binen yükü artırarak bilhassa diz, kalça ve omurga eklemlerinde kıkırdak aşınmasına ve kireçlenmeye yol açar.
- Gut: Kandaki ürik asit düzeyinin yükselmesi sonucu eklemlerde iltihaplanmaya neden olan bir hastalıktır. Obezite gut riskini artırabilir.
7- Kanser: Obezite, bilhassa menopoz sonrası bayanlarda göğüs kanseri, rahim (endometrium) kanseri, yumurtalık kanseri, rahim ağzı kanseri, kolon kanseri, böbrek kanseri ve safra kesesi kanseri üzere çeşitli kanser cinslerinin riskini artırmaktadır. Yağ dokusu, kanser gelişimini destekleyebilecek hormonlar ve inflamatuar unsurlar üretmektedir.
8- Ruhsal Sorunlar
- Depresyon ve anksiyete: Obez bayanlarda özgüven eksikliği, toplumsal damgalanma ve ayrımcılığa bağlı ruhsal problemler daha sık görülür.
- Sosyal izolasyon: Obezite bireylerin toplumsal hayattan uzaklaşmasına neden olabilir. Toplumsal ayrımcılık ve damgalanma, obez bireylerin hayat kalitesini olumsuz etkileyebilir.
Obeziteyi engellemenin 10 altın kuralı
- Sağlıklı beslenmeye ihtimam göstermek
- Meyve, zerzevat, tam tahıllar ve yağsız protein kaynaklarına yük vermek
- İşlenmiş besinler, fast food, şekerli içecekler ve çok yağlı/tuzlu yiyeceklerden uzak durmak yahut tüketimini sınırlamak
- Porsiyon denetimine dikkat etmek
- Yemekleri yavaş yemek ve yeterlice çiğnemek
- Yeterli ölçüde su tüketmek
- Fiziksel aktiviteyi artırmak
- Düzenli olarak antrenman yapmak (haftada en az 150 dakika orta yoğunlukta yahut 75 dakika yüksek yoğunlukta aerobik antrenman önerilmektedir)
- Günlük ömürde hareketliliği artırmak (asansör yerine merdiven kullanmak, kısa aralıkları yürümek gibi)
- Yeterli ve kaliteli uyumak
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
