By Bosna ve Gazze’de yaşanan savaşa dair tanıklıkların anlatıldığı “Saraybosna-Gazze: Savaş ve Hikaye” programı Rami Kütüphanesi’nde gerçekleştirildi.
Programın moderatörlüğünü üstlenen araştırmacı-yazar Numan Aytaç, Saraybosna ve Gazze’nin misal bir bahtı paylaştıklarını belirterek, “Bugün trajedisi birbirine çok benzeyen, kıssaları hem derin hem hüzünlü iki kenti konuşacağız. Gazze’de büyük bir savaş var ve orada asıl yıkılan insanların öyküleridir. Savaş muhabirliği bu manada çok kıymetlidir zira savaş muhabirliğiyle edebi anlatının kesişen bir istikameti var. Tarih birçok vakit bunlardan sırf birisini kaydediyor ancak hafıza ise aslında bu ikisini birleştirerek ele alıyor.” dedi.
Mısırlı savaş muhabiri ve belgesel imalcisi Esad Taha “savaş”la, 11 yaşında, 1967’deki İsrail’in “Süveyş işgali”yle tanıştığını lisana getirdi.
Savaş sırasında büyük badireler yaşadığını belirten Taha, “Daha sonra ülke içinde göçler başladı. Biz de ailemizle birlikte Mısır’ın içlerine göç ettik. Bir gazeteci olarak savaşla 1992 yılında Bosna’da tanıştım ve tanıklık ettim. Doğrusu bir gazeteci olarak savaş hakkında o vakit hiçbir bilgim yoktu. Lakin o savaşın tamamını gördüm ve öykü anlatmaya ilgim de burada ortaya çıktı.” sözlerini kullandı.
“Holokost’u herkesin bilmesi daima anlatılan ve tekrarlanan öykülerle mümkün olmuştur”
Esad Taha, öykü anlatmanın gücünü Bosna’da anladığını vurgulayarak, “Çalıştığım kurum benden savaşı ‘dökümanter’ olarak ele alan raporlar hazırlamamı istiyordu. Ben bunun aksine sokakta, kimsenin görmediği öyküleri anlatmayı daha uygun gördüm. Kurumum bunu evvel beğenilen karşılamadı. Ama daha sonra hazırladığım iki dakikalık öykülerin o raporlardan daha tesirli olduğu görüldü. Kıssanın ne demek olduğunu onlar da anlamışlardı.” formunda konuştu.
Hikayelere dair hassaslığın dünyanın rastgele bir yerinde de emsal halde olduğunun altını çizen Taha, şöyle konuştu:
“Holokost’u herkesin bilmesi daima anlatılan ve tekrarlanan kıssalarla mümkün olmuştur. Bizim yapmamız gereken de olan biteni öyküleştirerek anlatmaktır. Komünizm periyodunda Sovyet Rusya’da beşerler çocuklarına yerin altında gizlice Kur’an öğrettiler. Komünizm çökünce mescitlerin dolması bu gizlice öğretilen Kur’an’la mümkün olmuştu. Şu anda Filistin için elimizden hiçbir şey gelmiyorsa bile, yapmamız gereken her şeyi hikayeleştirmek ve bir sonraki jenerasyona aktarmaktır.”
“Bizim hayalle değil kaybettiğimiz gerçekleri hatırlamaya gereksinimimiz var”
Yazar Halil İbrahim İzgi, Bosna’da yaşanan savaşın o dönemki insanların kimliğinin şekillenmesinde kıymetli bir tesirinin olduğunu vurguladı.
Gazze savaşı ortaya çıkınca, “Ne yapabilirim?” diye kendi kendisine sorduğunu belirten İzgi, “Bosna’da Gazi Hüsrev Bey Mescidi’nin avlusunda bir Filistin bayağının dalgalandığını gördüm. O anda Filistin’le Bosna ortasında bir bağ olup olmadığına dair içimde bir merak uyandı. Daha sonra kıyıda köşede kalmış bir kıssaya rastladım. Bu, Filistin’e göç eden Bosnalıların öyküsüydü.” tabirlerini kullandı.
İzgi, hususla ilgili tarihi kaynakların hudutlu olduğunu lisana getirerek, “Ben de bu eksikten ötürü kurgusal bir metin yazmaya karar verdim ve ‘Cüda’ romanım böylelikle ortaya çıktı. Daha sonra ise giderek daha fazla bir formda Filistin’e göç eden Bosnalıların öyküsünün içine girmeye başladım. Yaşanan hadiselerin birinci kez olmadığını, katliamların ve göçe tabi tutulmaların tekrarlanan olaylar olduğunu gördüm. Farklı coğrafyalardaki kıssaların nasıl benzeştiğini ve tekrarlandığına yakından şahitlik ettim.” diye konuştu.
Siyonizm’in kurucusu Theodor Herzl’in “inanırsanız hayal değildir” kelamını hatırlatan İzgi, şunları kaydetti:
“Herzl’in kelamı aslında hepimiz için geçerli. Öykülerimize sahip çıkabilirsek, Bosna’nın Filistin’le, İstanbul’un Şam’la olan bağlarını tekrar tesis edebiliriz. Unutmayalım ki dünyanın başına bela olan Siyonizm bir kıssa anlatısıyla başladı. Theodor Herzl’in yazdığı ‘Yahudi Devleti’ hayali bir kitaptı. Bizim hayalle değil kaybettiğimiz gerçekleri hatırlamaya gereksinimimiz var. İnanıyorum ki her birimiz elimizde bulunan gerçek parçacıklarını bir ortaya getirebilirsek dünyaya barış getirecek bir tabloya ulaşacağız???????. Bu yüzden öykü anlatmak, farklı yollarla hepimizin üzerine düşen bir misyondur.”???????
