By 
ABD ve Çin arasındaki ticaret savaşında tansiyon ve karşılıklı gümrük tarifeleri tırmanmaya devam ediyor. Bu içeriğin yazıldığı sırada ABD, Çin’e yönelik olarak gümrük tarifelerini yüzde 104’e çıkarmış durumda. Çin ise karşı atılım ile vergileri yarından itibaren yüzde 84’e çıkaracağını açıkladı. Bu artışların iPhone’un satın alma maliyetini ABD’liler için yükseltmesi bekleniyor. Ayrıyeten tüm bunlar yaşanırken Beyaz Saray basın sekreteri Karoline Leavitt, Apple’ın iPhone’ları ABD’de mahallî olarak üretebileceğini söyledi. ABD’de üretilen iPhone?
Bu telaffuzun altı elbette boş değil ve Apple’ın bir müddet evvel açıkladığı 500 milyar dolarlık ABD yatırımına atıfta bulunuyor. Atıf buraya olsa da analistler, 500 milyar dolarlık planın şirketin aslında yapması beklenen harcamalar kapsamında olduğunu belirtiyor. Yani bu yatırım, üretimin büyük ölçekte ABD’ye kaydırılacağı manasına gelmiyor.
Öte yandan Trump idaresi üretimin ABD’ye taşınabileceğine inanıyor. Leavitt, “Trump, ülkemizin bu üretimi yapabilecek iş gücü, kaynak ve kabiliyete sahip olduğuna katiyen inanıyor” dedi. Trump idaresi, ithalata uygulanan yüksek tarifelerin uzun vadede ABD’ye üretim tesislerini geri getireceğini ve milyonlarca Amerikalının yine sanayi bölümünde iş bulacağını öne sürüyor.
Uzmanlar ise iPhone üzere yüksek hassasiyet isteyen aygıtların üretimi için gerekli altyapının ve insan kaynağının hala Çin üzere ülkelerde ağırlaştığını, bu durumun kısa vadede değişmesinin gerçekçi olmadığını belirtiyor. Elbette imkansız değil lakin analistler, üretimin ABD’ye taşınmasının ABD’de iPhone’ların fiyatını 3 kata kadar artabileceğini söylüyor. Wedbush Securities’ten ünlü teknoloji analisti Dan Ives’e nazaran, iPhone’ların ABD’de üretilmesi halinde fiyatı mevcut 1.000 dolar düzeyinden 3.500 dolara kadar çıkabilir.
iPhone’un üretim süreci, onlarca yıldır Asya’da kurulmuş hayli karmaşık bir tedarik zincirine dayanıyor. Bu zincirin ABD’de sıfırdan kurulması için sadece altyapıya milyarlarca dolarlık yatırım yapılması gerektiğini belirten Ives, ABD’de yüksek teknoloji üretim tesisleri kurulursa, ortaya 3.500 dolarlık iPhone’lar çıkacağının altını çiziyor. Aktarılanlara nazaran yalnızca tedarik zincirinin yüzde 10’unu ABD’ye taşımak bile Apple’a yaklaşık 30 milyar dolara ve en az üç yıla mal olabilir.
Apple’ın iPhone üretiminde Çin’e olan bağımlılığı, ABD ile Çin ortasındaki ticaret savaşlarında şirketi ön saflara yerleştiriyor. Halihazırda iPhone’ların yaklaşık yüzde 90’ı Çin’de monte ediliyor. Ana işlemciler Tayvan’da üretilirken, ekran panelleri Güney Kore’den temin ediliyor.
Apple, bu kırılgan tedarik zincirini çeşitlendirmek ismine Hindistan ve Brezilya üzere ülkelerde üretim yatırımlarına yönelmiş durumda. Fakat bu ülkelerin üretim kapasitesi, Çin’in yerini büsbütün alacak seviyede değil.
En kıymetli iPhone hangi ülkede?
Halihazırda en değerli iPhone’un satıldığı ülke açık orta Türkiye. iPhone 16 Pro Max’ın zirve modeli yaklaşık 3.400 dolara satılıyor. Yüzde 104’lük yeni gümrük tanımlarının eser maliyetine birebir yansıtılacağı durumda bu modelin ABD’deki fiyatı 3.200 doları aşacak. Hem ABD hem de Çin, devam eden ticaret savaşında geri adım atmayacağının altını çiziyor ve her fırsatta missilleme tehdidinde bulunuyor. Hasebiyle ilerleyen süreçte daha yüksek tarifelerin de gelmesi epey muhtemel görülüyor. Bu da ABD’de satılan iPhone fiyatının Türkiye’deki fiyatları aşabileceği mümkünlüğünü doğuruyor.
Elbette bu hesaplamaların varsayımlar ve bariz bir şekilde “hiciv” üzerine kurulu olduğunu söylemekte yarar var. Çünkü global şirketler, çoklukla artan maliyetlerini tüm pazarlara yansıtmayı tercih ediyor. Birebir vakitte artan maliyetlerin fiyatlar üzerindeki tesirini kestirmek güç. Analistler iPhone fiyatlarının artacağı üzerinde hemfikir olsalar da oran konusunda farklı görüşler var. Genel olarak yüzde 30 ile 50’yi aşan fiyat artışları konuşulmakta.
