By Donald Trump, ABD başkanlığında üçüncü bir devir vazife yapmak istediğini, “şaka yapmadığının” altını çizerek duyurdu.
ABD Anayasası’nda “Hiç kimse… iki kezden fazla seçilemez” sözüyle bu mevzu netleştirilse de Trump’ın birtakım destekçileri bu hususun etrafından dolanmanın mümkün olabileceğini savunuyor.
Trump üçüncü bir dönem istiyor mu?
ABD Başkanı Donald Trump, NBC televizyonuna verdiği röportajda, Beyaz Saray’da üçüncü bir devir mümkünlüğü için “Bunu yapabilmenin yolları var” dedi.
Trump, “Şaka yapmıyorum. Birçok kişi bunu istiyor” diyerek bu mümkünlüğü ciddiye aldığını doğruladı.
Henüz ikinci devrinin başlarında olduğunu söyleyen Trump, kendisine üçüncü devri soranlara “Onlara daha gidecek çok yolumuz olduğunu söylüyorum” dediğini aktardı.
İkinci periyodu sonra erdiğinde 82 yaşına girmiş olacak olan Trump, “ülkedeki en sıkıntı işi” yapmaya devam etmek isteyip istemediğine ait net soruyu, “Çalışmayı seviyorum” diyerek genel bir yanıtla geçiştirdi.
Trump daha evvel de bu başlıkta gündem olmuştu.
Ocak ayında yaptığı bir konuşmada, “Bir değil, iki, üç ve hatta dört defa bu vazifesi yapmak hayatımın en büyük onuru olacak” demişti. Daha sonra bu kelamlarının latife olduğunu savunmuştu.
ABD Anayasası ne diyor?
ABD Anayasası, birinin, üç devir başkanlık yapmasının önünü tıkıyor üzere görünüyor.
Anayasasının 22. Unsuru, “Hiç kimse başkanlık vazifesine iki seferden fazla seçilemez” diyor. Tıpkı hususun devamında, vekalet dahil bir sebeple iki sene başkanlık yapmış bir kişinin, bir defadan fazla seçime giremeyeceği kaydediliyor.
Anayasayı değiştirmek için, Senato ve Temsilciler Meclisi’nin her ikisinde de üçte ikilik bir çoğunluk ve ek olarak, eyaletlerin dörtte üçünün onayı gerekiyor.
Cumhuriyetçiler, Kongre’nin her iki kanadını da denetim ediyor etmesine lakin Anayasa değişikliği için gereken çoğunluğa sahip değiler.
Ayrıca, Cumhuriyetçi Parti 50 eyalet meclisinin sırf 32’sini denetim ediyor.
Trump üçüncü periyot için nasıl lider olabilir?
Trump’ın destekçileri, ABD Anayasası’nda, bugüne dek mahkemeye götürülmemiş, yasal bir boşluk olduğunu savunuyor.
Onların argümanına nazaran, 22. Unsur, sırf bir kişinin iki devirden fazla seçilmesini “açıkça” yasaklar durumda. Bu unsurun, “halef” olmayı yasaklamadığı öne sürülüyor.
Bu teoriye göre Trump, 2028 seçimlerinde diğer bir lider adayının, tahminen de kendi lider yardımcısı JD Vance’in, lider yardımcısı adayı olabilir.
Onlara nazaran, benzeri bir formülle, liderin istifa etmesi durumunda, Trump “haleflik” yoluyla vazifesi devralabilir.
Trump’ın Beyaz Saray’daki birinci periyodunda danışmanlığını yapmış bir isim olan Steve Bannon, Trump’ın “tekrar aday olacağına ve kazanacağına” inandığını söyledi.
Bannon, bunun nasıl olabileceği konusunda da “birkaç alternatif” olduğunu savundu.
Cumhuriyetçi Partili Kongre üyesi Andy Ogles da Ocak ayında, bir liderin, peş peşe olmamak kaydıyla, üç devir vazife yapabilmesine müsaade veren bir anayasa değişikliği daveti yaptı.
Bu teklif hayattaki öteki tüm eski liderlerin elenmesi manasına geliyor. Barack Obama, Bill Clinton ve George W Bush, peş peşe devirlerde başkanlık yürüttü. Trump ise 2016’da kazandı, 2020’de kaybetti ve 2024’te tekrar kazandı.
Ancak böylesi bir anayasa değişlikliği için gereken takviye zaruriliği, Ogles’ın teklifini hayal eseri kılıyor. Fakat bu yeniden de insanların bu bahiste konuşmasını sağladı.
Trump’ın üçüncü periyoduna kim karşı çıkıyor?
Demokratların buna temelden itirazı var.
New York’tan Kongre üyesi Daniel Goldman, Trump’ın üçüncü döneme ilişkin sözleri için “devleti ele geçirme ve demokrasiyi ortadan kaldırma niyetinin son göstergesi” olduğu yorumunu yapıyor.
Goldman, Kongre’deki Cumhuriyetçilere de seslendi ve “Anayasaya bağlılarsa, Trump’ın üçüncü periyot gayesine karşı çıktıklarını kayda geçireceklerdir” dedi.
Trump’ın partisinden kimileri da bunun makus bir fikir olduğunu niyetinde.
Oklahoma’dan Cumhuriyetçi Senatör Markwayne Mullin, Şubat ayında, üçüncü periyot teşebbüslerini desteklemeyeceğini açıkça söyledi.
Hukukçular ne diyor?
Notre Dame Üniversitesi’nde seçim hukuku profesörü olan Derek Muller, ABD Anayasası’nın 12. Maddesi’ne işaret ediyor.
Bu unsur, “Başkanlık makamına anayasal olarak uygun olmayan hiç kimse Amerika Birleşik Devletleri lider yardımcısı makamına da uygun olmayacaktır” diyor.
Muller’a nazaran, bu husus, iki devir başkanlık yapmış birinin, lider yardımcısı adayı olmasının da önünü tıkıyor.
Profesör Muller, anayasanın etrafından dolanmaya imkan verecek bir türel metin de olmadığını savunuyor.
Boston’daki Northeastern Üniversitesi’nde anayasa hukuku profesörü olan Jeremy Paul da, CBS televizyonuna benzeri bir yorum yaptı.
Paul, bu taraftaki bir savı destekleyecek “güvenilir bir tüzel argüman” olmadığını söyledi.
İki devirden fazla vazife yapan var mı?
Franklin Delano Roosevelt dört sefer lider seçildi. Dördüncü periyodunun üçüncü ayında, Nisan 1945’te hayatını kaybedene kadar başkanlık koltuğunda kaldı.
Onun başkanlık müddetini uzatan ABD’deki büyük ekonomik kriz ve sonrasındaki İkinci Dünya Savaşı süreci oldu.
O devirde, başkanlık mühleti şimdi anayasa üzerinden sınırlanmamıştı. İki periyot, George Washington’ın 1796’da üçüncü bir devri reddetmesinden beri uygulanan bir gelenekti.
Roosevelt’in uzun başkanlığı, bu geleneğin 1950’lerin başında 22. Unsur ile yasaya dönüştürülmesine yol açtı.
