By Başkan Trump’ın şu ana kadar yaptıklarının tesiri Amerikan ömrünün her köşesinde hissediliyor.
Donald Trump, başkanlık seçimi kampanyası sürecinde, Beyaz Saray’a döner dönmez esaslı bir değişim gerçekleştirme niyetinde olduğunu daima tekrarladı.
Ancak çok az kişi, bunun bu kadar süratli olacağını öngörebildi.
Trump, misyona başlamasından bu yana geçen üç ayda, kendinden evvelkilerde az görülen bir biçimde başkanlık gücünü kullandı.
Başkanlık kararnamelerine atılan imzalar, toplumsal medyadan büyük harflerle duyurulan siyaset değişimleri ile Trump fırtınası Amerika’nın günlük yaşamanın her köşesine ulaştı.
Destekçilerine nazaran bu şoke edici sürat, uzun vakittir beklenen ıslahatları hayata geçiren bir liderin gaza basarak vaatlerini yerine getirmesiydi.
Ancak Trump’ı eleştirenler, ülkeye onarılamaz ziyanlar verdiğini, yetkilerini aştığını savunurken, başkanlık makamını kalıcı olarak tekrar şekillendirdiği kaygısını de lisana getiriyor.
İşte birinci 100 günden altı dönüm noktası.
20. Gün: Toplumsal medya iletisi ile kopan anayasa fırtınası
Belki de birinci sefer, yansılara yol açan Trump’ın bir toplumsal medya paylaşımı değildi.
Yeni idarenin misyona başlamasından üç hafta sonra, bir Pazar sabahı saat 10.13’te Lider Yardımcısı JD Vance, Trump idaresinin ikinci devrinin işaret fişeği olabilecek bir toplumsal medya paylaşımı yaptı.
Vance X hesabından, “Yargıçların, yürütmenin yasal gücünü denetim etmesine müsaade verilmez” dedi.
Sonrasında kopan fırtınada birtakım uzmanlar, Amerikan demokrasisinin merkezindeki 220 yıllık bir prensibe işaret ederek bu teze karşı saf tuttu.
Bu unsura nazaran mahkemeler, ABD Anayasasını ihlal ettiğini düşündükleri her türlü hükümet adımını (yasalar, yönetmelikler ve yürütme emirleri) denetim ve iptal etme yetkisine sahiptir
Vance’in sözleri Amerika’nın kurucu ataları tarafından oluşturulan güçler ayrılığı unsuruna açık bir meydan okumayı temsil ediyordu.
Ancak Trump ve grubu, yürütmenin gücünü, yasama (Kongre) ve yargıya yanlışsız genişletme isteği noktasında utangaç davranmamayı sürdürüyor.
Beyaz Saray, birtakım programları ve kurumları tek taraflı olarak feshederek, harcamaların denetimini Kongre’nin elinden alacak biçimde güç gösterisi yapmaya başladı.
Cumhuriyetçilerin az farkla da olsa çoğunlukta olduğu Kongre, yasama gücü erozyona uğratılırken çoğunlukla sessiz kaldı.
Mahkemelerse daha dirençli davranıyor.
New York Times gazetesinin sayımına nazaran, yargı, anayasaya karşıtlık gerekçesiyle 100’den fazla başkanlık kararnamesi kaynaklı atılımın yürütmesini durdurdu.
En büyük çatışmalardan kimileri Trump’ın göçmenlere yönelik siyaseti üzerinden yaşandı.
Mart ayında, ABD için tehlike arz ettiği tez edilen 200’den fazla Venezuela vatandaşı, savaş devri yürütme gücü işletilerek, olağan delil sunma süreçleri aşılarak El Salvador’a hudut dışı edildi.
Federal temyiz mahkemesinin Cumhuriyetçiler tarafından atanmış yargıcı, Beyaz Saray’ın tavrı karşısında “şoke olduğunu” söyledi.
Trump ve Beyaz Saray yetkilileri mahkeme kararlarına uyacaklarını söyleseler de, Trump bu kararları veren yargıçların birçoklarını eleştiriyor.
Beyaz Saray idaresi mahkeme kararlarını yerine getirmekte vakit zaman ağır davranıyor.
Tüm bunlar, yüzyıllardır muhakkak bir uygun niyet çerçevesinde işleyen anayasal sistem için eşi görülmemiş bir imtihan manasına geliyor.
Bu itiş kakışın merkezinde Trump yer alıyor almasına lakin, ABD’de doğmamasına rağmen, orada bir iş imparatorluğu kurmuş olan bir adam da bu planlı kaosun en önemli temsilcilerinden biri haline geldi.
32. Gün: Hükümet kesintileri
21 Şubat’ta doruktan tırnağa siyah giyinmiş, güneş gözlüklü Elon Musk, federal hükümetten yapmayı planladığı kesintileri, elektrikli testere ile sahneye çıkarak yineledi.
Arjantin Devlet Başkanı Javier Milei’e hediye olarak yaptırdığı testereyi kılıç üzere havada tutarken “Bu testere bürokrasi için! “TESTERE!!” diye haykırdı.
Bu yalnızca Musk’ın “Hükümetin Verimliliği Departmanı” (Doge) misyonuna karşı duyduğu heyecanın değil, birebir vakitte Trump destekçileri ortasında rock yıldızı statüsünün de çarpıcı bir göstergesiydi.
O günden bu yana Musk, hükümet kurumlarının bilgi tabanlarına erişmek ve kesinti yapılacak programları belirlemek için casuslarını görevlendirdi.
Vaat ettiği trilyonlarca dolarlık israfı bulmaya yaklaşamamış olsa da, yaptığı kesintilerden düzinelerce federal kurum etkilendi. ABD Milletlerarası Kalkınma Ajansı’nı () kapattı ve Eğitim Bakanlığı’nı parçalamaya çalıştı.
Musk’ın mecazi testeresi ile giriştiği kurum kıyımı, üst seviye hükümet yetkilileriyle de çatışmaya yol açarken, Amerikan halkının bir kısmındaki öfkeyi de körükledi.
Kimi Trump destekçileri idarenin agresif bütçe kesintilerini onaylıyor olabilir. Ve ancak kimi Cumhuriyetçi politikler, yerelde seçmenleri tarafından atılan bu adımlar nedeniyle azarlandı.
Kesintileri eleştirenler, bu adımların, emeklilik, gazilere yardım ile fakir ve yaşlılar için sıhhat sigortası üzere tanınan hükümet programlarını da olumsuz etkileyeceği korkusunu lisana getirdi.
Bu programların federal harcamaların büyük bir kısmını oluşturduğu düşünüldüğünde, tasaları büsbütün yersiz olmayabilir.
Eğer bu programlarda kesintiye gidilmezse, Trump’ın vaat ettiği kapsamlı vergi indirimleri ve tahminen de en büyük seçim vaadi olan ekonomik refahı riske atacaktır.
72. Gün: Ek vergiler ve borsada uçan milyarlar
Borsacı Richard McDonald, Trump, Beyaz Saray’ın bahçesinde ek gümrük vergisi listelerini açıklarken süratli hareket etmesi gerektiğini anladı.
“Ayağa fırladım zira kartondan listeler görmeyi değil bir duyuru bekliyordum” dedi.
Yüzde 10 ya da yüzde 20’lik ek vergiler bekliyen McDonald, “Kimse bu kadar büyük sayılar beklemiyordu” diyor.
Hangi şirketlerin bu açıklamalardan daha makûs etkilenebileceğini saptamak için çalıştı ve sonra da satmaya başladı.
ABD’nin en büyük 500 şirketinden oluşan S&P 500 endeksi, Trump’ın ‘Kurtuluş Günü’ ismini verdiği tarife duyurusu ile ağır darbe aldı.
Beyaz Saray en yüksek gümrük vergilerinden kimilerinde ‘u’ dönüşü yapsa da, endeks o vakitten beri tam olarak toparlanamadı.
Kasım ayındaki seçimlerde ABD’li seçmenlerin en büyük kaygısı iktisattı. Trump’ı Biden karşısında zafere taşıyan şeylerden biri de enflasyonun yarattığı derin mutsuzluktu.
Fiyatları düşürme, bürokrasiyi azaltma ve yerli endüstriyi güçlendirme vaatlerini iş dünyası olumlu karşılamıştı.
Ancak Trump’ın gümrük vergileri vaadini yerine getirmeye çalışmasının ekonomik maliyeti kısa vadede acı bir tablo ortaya çıkardı.
Borsa düşüyor, konut kredileri de dahil olmak üzere faiz oranları yükseliyor ve tüketici inancı azalıyor. Kısmen işlerinden ayrılmak zorunda kalan federal çalışanlar nedeniyle işsizlik de artışta.
ABD Merkez Bankası ve kimi uzmanlar, Trump’ın bu planının bir resesyona yol açabileceği konusunda uyarıyor.
Trump’a, iktisat idaresi konusunda verilen takviye düşmüş olsa da seçmenlerinin birden fazla hala onun yanında yer alıyor.
ABD’de üretimde bağlı istihdamın düştüğü eyaletlerde, ek vergilerin global olarak kaideleri eşitleyeceği inancında da çok sayıda kişi bulunuyor.
Pennsylvania’da bir kamyon sürücüsü olan Ben Maurer, Çin’e uygulanan gümrük vergilerine atıfta bulunarak, Trump’ın kaybettikleri saygıyı geri kazandırdığını savunuyor ve “Biz hala hesaba katılması gereken bir gücüz” diyor.
58. Gün: Göçmenlik
Trump’a verilen takviye iktisat başlığında azalmış olsa da göçmenlik başlığında hala ardında sağlam bir takviye var.
Venezuela’da yaşayan Myrelis Casique Lopez, kendisini ABD’deki göçmenlik krizinin ortasında bulmuş bir anne.
Dünyanın en makus şöhretli hapishanelerinden birindeki pranga ve kelepçeli mahpuslar ortasından bir kişiyi gösteriyor ve “Bu o! Bu o! Yüz çizgilerini tanıdım” diyor.
Yukarıdan çekilmiş fotoğrafta önlerine bakar haldeki traşlı başlar ortasında oğlunu seçmeyi başardı.
En son telefonla görüştüğünde oğlu ABD’deydi ve Venezuela’ya hudut dışı edilme tehdidiyle karşı karşıyaydı.
Bu fotoğrafsa, El Salvador’daki makûs şöhretli mega hapishaneye gönderilen 238 kişi ortasında oğlunun da olduğunu kanıtlıyordu.
Trump idaresi El Salvador’a gönderilenlerin, çok uluslu bir kabahat örgütü olan Tren de Aragua çetesinin üyeleri olduğunu sav ediyor. Lakin Casique oğlunun suçsuz olduğunda ısrar ediyor.
Göçmenlik konusunda sert tavır, Trump’ın seçim kampanyası vaatlerinden biriydi. Lider bu vaadini yerine getirmek için başkanlık kararnamelerini kullandı.
Sınırdan geçişler aylık bazda son dört yılın en düşük düzeyine geriledi.
ABD halkının çoğunluğu hala bu baskı ortamını destekliyor.
Kendilerini bu yeni baskı ortamının merkezinde bulan bir öteki topluluk da yabancı öğrenciler oldu.
Aralarında oturum hakkı olanların da bulunduğu kimi bireyler, Filistin yanlısı yerleşke protestolarına katıldıkları argümanıyla gözaltına alındı. Toplama merkezlerinde hudut dışı tehdidi ile karşı karşıya kaldı.
Bu şahıslar Hamas’ı destekledikleri istikametindeki suçlamaları reddediyor.
Bu davalarda yer alan kimi hukukçular, isimli süreçler tam işletilmeden yapılan hudut dışıları eleştiriyor.
Şimdiye kadar kimilerinin tasa ettiği seviyede kitlesel hudut dışılar yaşanmamış olsa da, Göç ve Gümrük Kurumu (ICE) casusları, ABD genelinde harekete geçti.
ICE casuslarının gayesinde üniversiteler de yer alıyor.
91. Gün: Akademi, medya ve şirketlere cephe açtı
21 Nisan’da Harvard Üniversitesi’nin Başkanı Alan Garber, Beyaz Saray ile açıktan uğraş ilan etti.
Üniversite topluluğuna gönderdiği bir elektronik postada, Trump idaresinin milyarlarca dolarlık federal hibeleri dondurma
Yapılan şeyin, Harvard’ın eğitim faaliyetleri üzerinde “eşi gibisi görülmemiş” bir yasadışı vesayet teşebbüsü olduğunu savundu.
Beyaz Saray, atılan adımların münasebeti olarak Harvard’ın yerleşkede antisemitizmle uğraş etmediği tezini gösteriyor.
Harvard idaresi, üniversitenin bu bahisle mücacele için adımlar attığını söylüyor.
ABD’nin en itibarlı eğitim kurumlarından birinin hukuksal adımları, Trump’ın başkanlık gücüne karşı direnişin en besbelli göstergesiydi.
Üniversiteler, 2024’teki Filistin yanlısı protestolar sonrası bu idarenin gayesi haline geldi.
Donald Trump, liberal bir ideoloji dayattığını savunduğu seçkin kurumları yine şekillendirmek için milyarlarca dolarlık federal fonların bu kurumlara transferini durdurmakla tehdit ediyor.
Ayın başlarında New York’taki Columbia Üniversitesi, Orta Doğu çalışmaları kısmındaki değişiklikler de dahil olmak üzere Beyaz Saray’ın bir dizi talebini kabul etmişti.
Benzer bir tesir şirketler ve medya dünyasında da yaşanıyor.
Hukuk firmalarında daha fazla muhafazakarın istihdamı için Trump, federal mukaveleleri baskı aracı olarak kullandı.
Hukuk firmalardan kimileri Trump idaresine milyonlarca dolarlık fiyatsız isimli hizmet sunma yoluna giderken, iki firma anayasaya terslik gerekçesiyle dava açtı.
Trump’ın hakaret davası açtığı ABC News kanalı, Trump’ın başkanlık vakfına 15 milyon dolar yardım yaptı.
CBS kanalı da Kamala Harris röportajıyla ilgili başka bir davayı çözmek için görüşmeler yapıyor.
Buna rağmen Associated Press, Beyaz Saray’ın kapılarının ajansa kapatılması tehdidine karşı, Trump’ın “Amerika Körfezi” değişikliği dayatmasına direndi.
Trump seçim kampanyası sırasında federal hükümetin gücü konusunda ihtarlarda bulunmuştu.
Ancak elde etmesi sonrası, kendinden evvelki hiçbir çağdaş liderin olmadığı kadar bu gücü kullanıyor.
Hedef aldığı federal kurumlar ve çalışanlar üzerindeki tesir, daha evvel hiç bu kadar görünür olmamıştır.
9. Gün: Kapsayıcılık programlarına son
O gün Beyaz Saray’daki basın toplantısı Potomac Irmağı üzerinde meydana gelen uçak kazasında hayatını kaybedenler için bir dakikalık hürmet duruşu ile başladı.
Saygı duruşunun bitimiyle Trump karşı akına geçti.
Çeşitlilik ve kapsayıcılık siyaseti izleyen ABD’de Federal Havacılık Yönetimi’nin, ağır zihinsel engelli şahısları bu siyaset çerçevesinde hava kontrolörü olarak işe alındığını argüman etti lakin bu
Trump, sonrasında çeşitlilik ve eşitlik programları uygulayan federal kurumların, bu siyasetleri sonladırması için başkanlık buyruğu yayımladı.
Özel bölüme ve akademik kurumlara da iç inceleme daveti yaptı.
Facebook’un sahibi Meta ve Goldman üzere önde gelen global şirketler, kapsayıcılık gayeli şirket siyasetlerini terk etmeye başladı.
İlk olarak 1960’larda ortaya çıkan kapsayıcılık teşebbüsleri, o devir siyah Amerikalılar için eşit fırsat yaratma hedefi taşıyordu.
Daha sonra bayanları, LGBT haklarını ve öteki ırksal kümeleri da içine alacak halde genişledi.
George Floyd’un Minneapolis’te bir küme polis tarafından öldürülmesinin akabinde düzenlenen protestoların oluşturduğu siyasi atmosferde, bu tıp teşebbüsler hızlanmıştı. Kapsayıcılık siyasetleri özel bölüm ve federal kurumlarca benimsendi.
programlarını eleştirenlere nazaran bu açılım, siyasi fikir ve ırkı, liyakatin önüne koyuyor.
Onlara nazaran, bölünme yaratan bu siyasetlere çağdaş Amerika’da artık muhtaçlık duyulmuyordu.
Trump’ın bu programları sonlandırma kararı, az bir farkla çoğunluk takviyesini alıyor üzere görünse de bu adımın beklenmedik sonuçları da oldu.
Arlington Ulusal Mezarlığı, siyah ve bayan hizmet üyelerinin geçmişine ait tüm sözleri web sitesinden kaldırdı.
Japonya’ya atom bombası atan Enola Gay uçağı, görünüşe nazaran “gay” sözü nedeniyle Pentagon dokümanlarından çıkarılacaklar ortasında yer aldı.
Donald Trump’ın birinci 100 günü, çağdaş devirde görülmedik derece bir tek taraflı güç gösterisine sahne oldu.
Trump’ın federal hükümetin büyük bir kısmını ortadan kaldırmaya yönelik adımlarını, bir sonraki idarenin geri döndürmesi, şayet bu istikamette bir irade olursa, on yıllar olmasa bile yıllar alacaktır.
Ancak öteki açılardan Trump’ın şu ana kadarki adımları daha az kalıcı olabilir.
Kongre onayı olmadan yaptığı kapsamlı ıslahatların birçok, gelecekteki bir lider tarafından kararname yoluyla geri döndürülebilir.
Dolayısıyla bu fırtınalı başlangıcın, ne ölçüde kalıcı bir değişime yol açacağı sorusu şimdi cevapsız.
Bu yılın devamında, Kongre’de az bir farkla çoğunlukta olan Cumhuriyetçiler, Trump’ın siyasetlerine yasama dayanağı sağlamaya çalışacak. Lakin bunun muvaffakiyet garantisi bulunmuyor.
Gelecek yıl yapılacak Kongre ara seçimlerinde çoğunluklarını da kaybedebilirler.
Bunlarla birlikte Trump giderek daha fazla dava ile karşı karşıya kalıyor.
Her ne kadar ABD Yüksek Mahkemesi’nde muhafazakârlar çoğunlukta olsa da, kimi kilit davalardan Trump’ın aleyhine kararlar çıkması beklenebilir.
Trump’ın ikinci devrinin birinci 100 günü dramatik bir siyasi güç gösterisine sahne oldu.
Yönetiminin nasıl bir miras bırakacağıysa kalan 1361 günde netleşecek.
Bu haber, BBC gazetecileri tarafından hazırlandı ve denetim edildi. Bir pilot proje kapsamında çevirisi için yapay zekadan da faydalanıldı.
