By Türkiye, denizlerdeki egemenlik haklarını müdafaanın yanı sıra bu alanların çevresel tesirlerini gözeterek en verimli formda kullanmak gayesiyle yıllar evvel başlattığı Denizel Mekansal Planlama (DMP) çalışmalarında sona yaklaştı. İlgili kamu kurumlarının katkısıyla olgunlaşan bu stratejik planlama süreci, Türkiye’nin etraf denizlerindeki aktifliğini bilimsel temellere dayandırmayı hedefliyor.
Hazırlanan harita, Türkiye’nin yalnızca karasularıyla sonlu kalmayan, açık denizlerdeki ekonomik, bilimsel ve askeri faaliyetlerini de kapsayan bir vizyon geliştirdiğini ortaya koyuyor. Bu kapsamda belirlenen özel alanlar, çok istikametli planlamaların somut bir göstergesi.
ULUSAL EGEMENLİKTEN İLHAMLA, AB STANDARTLARIYLA UYUMLU
Edinilen bilgilere nazaran, DMP süreci sadece ulusal hakları gözetmekle kalmıyor; tıpkı vakitte Avrupa Birliği’nin deniz alanlarına ait müktesebatına da paralel halde yürütülüyor. Bu sayede Türkiye, egemenlikten taviz vermeden memleketler arası standartlarla uyumlu bir yapı kurmayı amaçlıyor.
Cumhurbaşkanlığı himayesinde ve Dışişleri Bakanlığı koordinasyonunda oluşturulacak olan “Kurumlararası Uyum Kurulu” ile planlamaların, kamu kurumları nezdinde daha aktif yönetilmesi hedefleniyor.
KKTC İLE PARALEL ADIMLAR
Öte yandan Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin de Türkiye ile benzeri bir anlayışla DMP çalışmaları yürüttüğü belirtiliyor. Bu gelişme, Doğu Akdeniz’deki deniz yetki alanlarının planlı ve sürdürülebilir kullanımını önceleyen iş birliğinin bölgesel seviyede güçlendiğine işaret ediyor.
MAVİ VATAN VİZYONU DERİNLEŞİYOR
Deniz ve Hukuk Araştırmaları Merkezi (DEHUKAM) tarafından yayımlanan açıklamada, DMP’nin sırf kaynak kullanımı değil, tıpkı vakitte ekosistem sıhhati, besin güvenliği ve ekonomik kalkınma açısından da kritik rol oynadığı vurgulandı.
Bilimsel temelli, paydaş iştirakine açık ve entegre bir planlama süreci olan DMP; balıkçılıktan güç üretimine, ulaşımdan turizme, etraf muhafazadan bilimsel araştırmalara kadar denizlerdeki tüm faaliyetleri koordineli biçimde ele alıyor. Bu yaklaşım, deniz alanlarının hem korunmasını hem de ekonomik potansiyelinin en üst seviyede değerlendirilmesini mümkün kılıyor.
DEHUKAM, bu maksatla internet sitesinde bir harita paylaştı.
TÜRKİYE DMP PLATFORMU KURULDU
Bu sürecin en değerli adımlarından biri de DEHUKAM öncülüğünde hayata geçirilen Türkiye DMP Platformu oldu. Kelam konusu platform, Türkiye’de DMP ile ilgili yürütülen projeleri, yetkili kurumları, yasal çerçeveyi ve temel planlama unsurlarını sistematik biçimde kamuoyuyla buluşturuyor.
Platformun en dikkat cazibeli çıktılarından biri, açık data kaynakları kullanılarak oluşturulan Türkiye DMP haritası. Bu harita, denizlerdeki mevcut faaliyetleri, potansiyel kullanım alanlarını ve planlama ihtiyaçlarını görsel olarak sunarak karar alıcılara, araştırmacılara ve yatırımcılara rehberlik ediyor. Lakin bu harita Türkiye Cumhuriyeti’nin resmi konumunu temsil etmiyor; akademik bir çerçevede oluşturulmuş, dinamik bir çalışma olarak bedellendiriliyor.
STRATEJİK MAKSAT: DENİZLERİN BİLİMSEL TEMELDE YÖNETİMİ
DMP haritası, yalnızca bir bilgi kaynağı olmanın ötesinde; çok paydaşlı iş birliğini teşvik eden, akademi ile uygulamayı bir ortaya getiren ve siyaset üretim süreçlerine katkı sağlayan stratejik bir araç olarak konumlanıyor. Türkiye, bu planlamalarla denizlerinin yalnızca bugünkü değil, gelecekteki jenerasyonlar için de korunmasını ve kalkınmasını hedefliyor.
“DMP, TÜRKİYE’NİN EGEMENLİK KARARLILIĞININ BİR GÖSTERGESİDİR”
DEHUKAM Müdürü Dr. Mustafa Başkara, DMP sürecine dair değerlendirmesinde, artan nüfus ve karasal kaynakların tükenmesiyle denizlerin alternatifsiz hale geldiğine dikkat çekti. Teknolojik gelişmelerin deniz kaynaklarının daha aktif kullanılmasını sağladığını belirten Başkara, bu durumun DMP üzere stratejik planlamaları mecburî kıldığını söyledi.
UNESCO’ya bağlı Hükümetler Ortası Oşinografi Komitesi’nin teşebbüsüyle dünya genelinde başlatılan DMP sürecine Türkiye’nin, rastgele bir mecburilik olmaksızın kendi iradesiyle dahil olduğunu söz eden Başkara, Avrupa Birliği’nin 2014’te DMP direktifini yayınlamasının akabinde bu alanda büyük ilerlemeler kaydedildiğini vurguladı.
“YAŞAYAN” BİR HARİTA: GELECEĞE AÇIK VE GÜNCELLENEBİLİR
Türkiye DMP haritasının sabit bir doküman değil, gereksinimlere nazaran şekillenen, geliştirilebilir bir “yaşayan harita” olduğunu belirten Başkara, bu yapının mavi iktisatla entegre edilerek Türkiye’nin denizcilik stratejilerine taraf vereceğini kaydetti.
Ayrıca, KKTC ile yürütülen iş birliklerinin ileri evrelere taşındığını ve Türkiye’nin deniz planlama deneyimlerini hudut ötesine de taşıyacağını söz etti.
ULUSLARARASI HUKUK ÇERÇEVESİNDE SONLAR BELİRLENDİ
Başkara, Türkiye’nin BM’ye sunduğu deniz yetki alanları koordinatlarına da değinerek, Doğu Akdeniz’de KKTC ile yapılan kıta sahanlığı muahedesinin, Batı’da ise Libya mutabakatının temel alındığını; Ege Denizi’nde ise ana karalar ortası ortay çizginin temel alındığını söyledi.
Sonuç olarak, DMP haritasının en son emeli, farklı kesimlerin denizlerden azami ölçüde faydalanmasını sağlarken deniz ekosistemini ve sürdürülebilirliği muhafaza uğraşını merkezine alıyor.
