By Üsküdar Üniversitesi Mühendislik ve Doğa Bilimleri Fakültesi Bilgisayar Mühendisliği Kısmından Dr. Öğr. Üyesi Belaynesh Chekol, son devirde kamuoyunun dikkatini çeken ‘yapay zekâ ile zihin okuma’ teknolojilerini kıymetlendirdi.
‘Zihin okuma’ çalışmaları ne kademede?
Meta üzere önde gelen şirketlerin, yapay zekâyı nörobilimle birleştirerek, halk ortasında ekseriyetle “zihin okuma” olarak isimlendirilen beyin aktivitelerini tahlil etme ve yine oluşturma üzerine çalışmalar yürüttüklerini lisana getiren Dr. Öğr. Üyesi Belaynesh Chekol, “Meta’nın araştırma grubu tarafından geliştirilen bir modelin, bir kişinin ne düşündüğünü iddia etmede yüzde 80 doğruluk oranına ulaştığı sav ediliyor. Misal halde, Texas Üniversitesi’nden araştırmacılar da yapay zekâ kullanarak beyin aktivitesini konuşmaya çevirmeyi başardı. Bu gelişmeler, felç üzere konuşma bozukluklarına yol açan durumlar yaşayan bireyler için umut verici bir potansiyele sahip olsa da şahsî mahremiyetin ihlali üzere önemli etik meseleleri da beraberinde getiriyor. Ferdî özerklik ve bilgi güvenliği açısından riskler taşıyan bu cins teknolojilerin etik boyutları göz arkası edilmemeli.” dedi.
Bu teknoloji bireylerin mahremiyet haklarını tesirler mi?
Bu teknolojinin bireylerin mahremiyet haklarını etkileyeceğini söyleyen Dr. Öğr. Üyesi Belaynesh Chekol, “Şirketler ve kuruluşlar bu teknolojiyi benimsediğinde, bireylerin özel fikirlerine ve sırlarına erişerek onları denetim etme ve manipüle etme gücüne sahip olacaklar.” dedi.
Kullanıcılardan toplanan veriler dikkatli bir biçimde ele alınmalı
Geliştirilen yapay zekâ modelinin kullanımı için hangi etik prensipler ve düzenleyici standartlar oluşturulmalı konusuna da değinen Dr. Öğr. Üyesi Belaynesh Chekol, “Kullanıcılardan toplanan datalar, nasıl toplandığı, saklandığı, kullanıldığı ve paylaşıldığı konusunda dikkatli bir formda ele alınmalıdır. Emsal formda, bireylerden elde edilen sinirsel bilgiler, onların mahremiyetini, güvenliğini ve itimadını korumak için sıkı etik değerlendirmeler gerektirir.” tabirinde bulundu.
Nöral bilgilerin mülkiyeti hakkında kullanıcılar bilgilendirilmeli
Dr. Öğr. Üyesi Belaynesh Chekol, birtakım temel etik unsurları de şöyle sıraladı:
“Açık ve Geri Alınabilir İstek: Kullanıcılar, nöral datalarının maksadı, formatı, müddeti ve mülkiyeti hakkında tam olarak bilgilendirilmeli ve istedikleri vakit isteklerini geri çekme imkanına sahip olmalıdır.
Şeffaflık: Bilinçli karar vermeyi sağlamak için bireyler teknolojinin potansiyel yararları ve sınırlamaları konusunda bilinçlendirilmelidir.
Gizlilik Muhafazası: Diğer hassas bilgiler üzere, nöral bilgiler de yetkisiz erişimi yahut berbata kullanımı önlemek için sağlam tedbirlerle korunmalıdır.
Denge: Yapay zekâ kullanımında çok bağımlılık yahut büsbütün göz gerisi etme yerine, istikrarlı bir yaklaşım benimsenmelidir; her iki uç nokta da meselelere yol açabilir.
Yasal Uyumluluk: Bu tıp teknolojilerin benimsenmesi hem ulusal hem de memleketler arası yasa ve yönetmeliklerle uyumlu olmalıdır.
Ayrıca, ilgili aygıtlar ve sistemler, gelişen standartlara ve yeniliklere ahenk sağladıklarından emin olmak için tertipli olarak izlenmelidir. Mümkün risklerin daima kıymetlendirilmesi de olumsuz tesirleri en aza indirmek açısından hayati değer taşımaktadır.”
Bu teknoloji, bireylerin niyet süreçlerine müdahale mi?
Bu teknolojilerin, bireylerin fikir süreçlerine müdahale olup olmadığı konusunu da ele alan Dr. Öğr. Üyesi Belaynesh Chekol, “Evet, doğal olarak, erişilen bilgiler hislerimizi, niyetlerimizi, sırlarımızı ve genel zihinsel durumumuzu kapsayan sinirsel bilgilerdir. Bu çeşit hassas bilgiler, kullanıcının isteği yahut niyeti olmadan çeşitli gayelerle toplanır ve kullanılırsa, bu önemli bir müdahale manasına gelir. Bu yetkisiz kullanım sırf saklılığı ihlal etmekle kalmaz, tıpkı vakitte itimat ve özerkliği de baltalayarak değerli etik ve ahlaki dertleri gündeme getirir.” diye konuştu.
Zihin okuma teknolojisinin ruhsal tesirleri ne olur?
Zihin okuma teknolojisinin toplumun genel güvenliği ve bireylerin psikolojisi üzerindeki potansiyel tesirlerine de işaret eden Dr. Öğr. Üyesi Belaynesh Chekol, “Bireyler üzerindeki değerli ruhsal tesirlerden kimileri, bir kişinin kendi niyet süreçlerinin çok şuuruna vardığı yüksek kendi kendini izlemeyi içerir. Bu, yargılanma, denetim edilme yahut manipüle edilme hislerinin yanı sıra birebir vakitte, kişinin süreksiz ve kendisini tam olarak yansıtmayan kanılarından dolayı gözetlendiği yahut ihbar edileceği korkusu ortaya çıkabilir. Vakitle, bu kümülatif tesirler şahsî bağları zorlayabilir, aile dinamiklerini bozabilir ve topluluklar içinde daha geniş çaplı tansiyonlara yol açabilir.” halinde konuştu.
Ne onlara büsbütün bağımlı olmalıyız ne de onlardan büsbütün kaçınmalıyız…
“Her şerde bir hayır vardır” kelamına atıfta bulunan Dr. Öğr. Üyesi Belaynesh Chekol, “Zihin okuma teknolojileri yahut gibisi yapay zekâ uygulamaları daha çok ‘hayır içindeki şerler’ üzeredir. Şayet bu zımnî riskleri yanlışsız formda anlamazsak, sundukları potansiyel yararlar da boşa gidebilir. İster zihin okuma teknolojiler ister öbür yapay zekâ dayanaklı araçlar olsun, onlara büsbütün bağımlı olmak yahut onlardan büsbütün kaçınmak yerine hem bireyler hem de topluluk olarak onları daha uygun anlamak ve bir istikrar kurmak için vakit ayırmamız çok değerlidir. Şu an için, zihin okuma teknolojileri herkesin erişimine açık değil, yani en azından şimdilik.” formunda kelamlarını tamamladı.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
